Het ‘lege nest’ klinkt misschien dramatischer dan een huis zonder thuiswonende kinderen voor de meeste ouders is. Maar hoewel meer ruimte voor jezelf heerlijk kan zijn, is het ook wel weer even wennen.
Voor hun boek Het lege nest doken journalisten Dorine van der Wind en Deirdre Enthoven in het meest recente wetenschappelijke onderzoek over deze fase en interviewden ze een groot aantal experts, ouders en kinderen.
Bestaat er eigenlijk wel zoiets als het legenestsyndroom? Nee, concludeerden Dorine en Deirdre al snel na een rondgang bij experts. Een huis zonder kinderen is tenslotte geen klinische aandoening: het leven gaat gewoon door. Wel kan het even slikken zijn. Bij iedere grote overgang in het leven hoort meestal wel wat groeipijn en verdriet. Ondertussen krijg je er ook (veel) voor terug, zoals meer tijd voor jezelf en een eventuele partner.
Het idee voor het boek ontstond omdat er relatief weinig over geschreven is. Deirdre: “Dat verbaasde ons. Over kleine kinderen en pubers kun je ontzettend veel vinden, maar vanaf 18 jaar houdt dat op. Terwijl het ook best fijn is om praktische tips te krijgen over hoe je je kind goed kunt loslaten.”
Zelf staan Deirdre en Dorine al met één been in dat lege nest, maar ze zitten er ook nog niet helemaal in. Toevallig zijn hun situaties vrijwel hetzelfde: de twee dochters zijn het huis al uit terwijl de enige zoon nog thuis woont.
“Mijn moeder had last van het lege nest en ik koppelde dat altijd aan het feit dat ze niet werkte”, zegt Deirdre. “Met vier dochters was het thuis altijd druk en gezellig, tot we plop, plop, plop allemaal vertrokken. Best logisch dat je dan in een zwart gat valt. Toch blijkt het daar niet zoveel mee te maken te hebben. Om ons heen zien we vrouwen en mannen die worstelen met deze nieuwe fase en hun kinderen ontzettend missen, terwijl ze razend druk zijn. Kennelijk heeft het niets met dat zwarte gat te maken en is het iets anders.”
'Moederen' verandert het brein, en dat geldt ook voor zorgende mannen
Er zit wel een taboe op dat verdriet, merkt Dorine. “Als je het zelf moeilijk vindt, terwijl anderen zeggen hoe héérlijk ze de vrijheid vinden, ga je toch denken: ‘Ben ik nou zo’n nostalgische muts?'” Deirdre: “We veroordelen elkaar graag. Je krijgt al snel te horen dat je blij moet zijn dat het kan, omdat het tegenwoordig al zo moeilijk is om een betaalbare kamer te vinden.”
Veel twintigers blijven langer bij hun ouders wonen vanwege de krapte op de woningmarkt, en dan heb je ook nog ‘boemerang-kinderen’ die na een periode op zichzelf weer het nest invliegen. In het boek komt daarom ook het samenwonen met volwassen kinderen aan bod. Dorine: “We beseffen heel goed dat het een luxe is als je kinderen het huis uit kunnen. Wel denken we dat je super blij kunt zijn dat je kind een eigen plek heeft terwijl je tegelijkertijd een beetje melancholisch wordt omdat je een periode afsluit.”
Deirdre: “Als het klaar is, denk je toch: ik was nog van alles van plan, maar nu zijn ze al weg. Hoe kan dat nou? Je gaat aan jezelf twijfelen: heb ik ze wel goed afgeleverd? Heb ik ze alles meegegeven wat nodig was?”
De relatie tussen (volwassen) kinderen en hun ouders is hechter dan vroeger – soms bijna vriendschappelijk. “Toen wij vroeger het huis uit gingen, spraken we onze ouders misschien één keer per week en je ging één keer in de maand langs”, zegt Dorine. “Nu is er soms dagelijks contact, en gaan ze nog mee op vakantie. Dat is leuk, maar maakt het losmaken ook moeilijker.”
Deirdre: “Het is superleuk dat je nog veel samen kunt delen. Tegelijkertijd blijven kinderen daardoor ook meer een beroep op hun ouders doen. Deskundigen zeggen dat ze daardoor soms te weinig ruimte krijgen om op hun bek te gaan en hun eigen fouten te maken. Juist die levensfase van 18 tot 25 jaar is heel belangrijk om je eigen leven te gaan leiden en te ontdekken wat je zelf belangrijk vindt, los van die ouders. Misschien staan we onze kinderen daarin soms wel een beetje in de weg.”
Malou Holshuijsen en Roos Schlikker: 'Ook wij zijn onzekere, bange mensen'
Betrokken zijn maar óók durven loslaten: het blijft een delicate balans. Dorine en Deirdre zagen dat veel ouders heel goed beseffen dat ze niet alles in het leven van hun kinderen moeten willen fixen of overal oplossingen voor moeten blijven aandragen. Weten is alleen niet altijd hetzelfde als doen.
Deirdre: “Ik sprak dit weekend iemand die op eigen initiatief de sollicitatiebrief van haar afstuderende dochter ging corrigeren. Ze kon het ’toch niet laten’, zei ze. Ik denk dat daar de grens ligt. Je moet in deze fase toch echt aan de zijlijn staan, en alleen helpen als ze daarom vragen.
Wel hebben sommige kinderen wat langer hulp nodig omdat het nog niet zo goed met ze gaat, daar hebben we ook wat voorbeelden van in het boek staan. Dus het verschilt ook per kind. Sommigen zijn met 18, 19 al heel zelfstandig, anderen hebben wat meer tijd nodig. Ook is er een groot verschil tussen een liefdevol zetje geven of alles voor ze blijven oplossen.”
Dorine: “Vaak is je kennis als ouder ook gewoon verouderd, en kunnen ze veel beter een leeftijdsgenoot om hulp te vragen. Ingewikkeld is het soms wel, tenminste dat vond ik. De eerste achttien jaar was het al moeilijk genoeg om ze steeds meer zelf te laten doen. Dat proces gaat gewoon door.”
Iedere ouder weet dat het gezinsleven erg druk kan zijn. Deirdre: “Kinderen kunnen een bliksemafleider zijn van de dingen waar je zelf mee worstelt. Als ze weg zijn, kun je ineens enorm geconfronteerd worden met jezelf of je relatie. We hebben gezien dat bij mensen die echt langere tijd last hebben van dat lege nest vaak verwaarloosde issues naar boven komen drijven. En dat maakt deze fase echt niet altijd prettig.”
Bijna iedereen kent wel een stel dat na het vertrek van de kinderen relatieproblemen kreeg of zelfs al snel uit elkaar is gegaan. “Veel mensen denken in die drukke jaren: het gaat nu even niet over ons tweeën, maar over het gezin. Wij komen later wel weer aan bod. Alleen ben je soms dan wel te laat, of valt er een hele hoop achterstallig onderhoud te verrichten.”
Als je er samen uitkomt, is er wel goed nieuws: uit onderzoek blijkt dat de stellen die bij elkaar blijven het leuker hebben dan ooit. Zo heeft het boek vooral ook veel positiefs over deze fase te vertellen. Je hoeft je bijvoorbeeld nooit meer schuldig te voelen als je ’te weinig’ thuis bent, en niet langer uren wakker te liggen als ze weer eens de hele nacht de hort op zijn.
Die nieuwe vrijheid bevalt Dorine wel. Haar 18-jarige zoon was al even het huis uit vanwege een tussenjaar, maar woont in ieder geval tot de zomer weer thuis voordat hij aan een studie begint. “Ik heb gezegd dat we nu huisgenoten zijn en we hebben afspraken gemaakt over wie wat doet. Het voelt alsof mijn taak erop zit: ik hoef niet meer écht te zorgen, op bepaalde momenten thuis te zijn of te koken. Het is gezellig dat hij er nog even is, maar de druk van vroeger voel ik niet meer. Dat geeft een lekker gevoel.”
‘Gescheiden ouders willen hun jarige kind allebei zien, maar slagen er niet in hun eigen sores aan de kant te zetten. Voor kinderen is dit enorm stressvol’
Uit een Amerikaans onderzoek blijkt dat vooral alleenstaande vrouwen het moeilijk vinden om de kinderen te zien vertrekken. “Zij worden over het algemeen het meest op zichzelf teruggeworpen”, vermoedt Deirdre. “Voor sommige vrouwen betekent dit dat ze het melancholische gevoel van een leeg huis, of juist die hervonden vrijheid, niet met iemand kunnen delen.”
Zelf hebben ze vooral vrouwen gesproken bij wie dit wel meeviel. Dorine: “Dat waren moeders die meestal al even gescheiden waren en ook al een sterk sociaal leven hadden. Tegelijkertijd hebben we ook iemand gesproken wiens man tegelijk met de kinderen vertrok. Ze had helemaal voor zich gezien dat ze nu eindelijk tijd hadden om leuke dingen te doen, maar dat gebeurde dus niet. Dat lijkt me heel pittig.”
Betekent dit dat je je kunt voorbereiden op het lege nest door je in de jaren die eraan voorafgaan al meer op jezelf te focussen? Niet echt, zegt Deirdre. “Natuurlijk is het fijn als je al in jezelf en je sociale leven investeert en mooie plannen maakt met elkaar. Dat maakt alles wel gemakkelijker. Maar zoals ik in het begin al zei, vallen de meeste ouders helemaal niet in een zwart gat. De emotionele navelstring wordt doorgeknipt, en dat is wat het lastig maakt.”
Bewust afscheid nemen en het verdriet er even laten zijn: het kan allemaal helpen. Net als de blik naar voren. Meer tijd en ruimte voor jezelf kun je op talloze manieren invullen. Je kunt (weer) helemaal vol voor je carrière gaan of nu wél die lange reis boeken – het boek staat vol inspirerende voorbeelden.
Beiden beginnen ze over Patrice, die samen met haar man vanuit een dorp terug naar Amsterdam verhuisde. Hoewel ze het in het begin wel spannend vond – en bang was om alles wat ze hadden opgebouwd achter te laten – had ze dankzij haar vrijwilligerswerk al snel weer een nieuw sociaal netwerk. Af en toe werkt ze samen met haar man een maand in het buitenland.
“Dan denk je wel, o wauw, dat wil ik ook wel – het leven wordt écht alleen maar leuker”, zegt Dorine. “Ze is een voorbeeld voor ons.” Deirdre: “Op die manier zou ik het ook wel willen, door te denken in lichtheid en mogelijkheden. Ik krijg al helemaal zin in dat heerlijke lege nest.”
Het boek zelf was eigenlijk al een stap in de goede richting, zegt Dorine. “We zijn vriendinnen, dus het was sowieso een leuk project om samen te doen. Maar het kon ook omdat ik er nu letterlijk de tijd en ruimte voor had in mijn hoofd. Daarnaast was het ook wel therapeutisch voor ons, want we moesten stil staan bij alle vragen die je maar over dit onderwerp kunt hebben.”
Deirdre: “We werden ons heel bewust van wat we zelf doen en wat we belangrijk vinden in deze volgende fase. We zijn dus heel goed voorbereid.”
‘Het lege nest’ van Deirdre Enthoven en Dorine van der Wind is nu verkrijgbaar.
Vrouwvriendelijkere zorg vergt niet alleen meer kennis, maar ook een andere cultuur
