Vrienden: de Engelse schrijfster Elizabeth Day (44) kon er niet genoeg van hebben. Totdat ze merkte dat ze door alle ‘wittewijnwoensdagen’ met bekenden geen tijd meer overhield voor haar échte vriendschappen.
In haar boek Friendaholic biecht ze op dat ze verslaafd was aan vriendschap – en dat een gigantische kring om je heen hebben minder leuk is dan het lijkt.
Mokken over een ’teveel’ aan vrienden: Day weet hoe dat overkomt, lacht ze vanuit haar nieuwe schrijvershuisje aan de Engelse kust. Toch maakte de voormalige drang om elk leuk persoon als vriend in te lijven haar niet gelukkig. “Ik wil niet zelfingenomen overkomen, zo van: ik heb zoveel vrienden, arme ik”, benadrukt ze. “Maar wat ik vóór Friendaholic niet wist, is dat een teveel aan vrienden eerder leidt tot depressieve gevoelens omdat je aan iedereens eisen probeert te voldoen.”
Friendaholic, waarin ze haar vriendschapsverslaving opbiecht en onderzoekt, is Days zesde boek. Eerder schreef ze onder meer de romans Het feest en De huisgenoot, maar steeds vaker maakt ze het (heel) persoonlijk. Zo vertelt ze in haar podcast en het gelijknamige boek How to Fail over haar ervaringen met miskramen en ongewenste kinderloosheid.
Van ghosting tot beste vrienden, eenzaamheid en frenemies: in haar nieuwe boek komt alles wat ze in haar leven heeft geleerd over vriendschap voorbij. Sinds een broodnodige grote schoonmaak bestaat haar inner circle uit twaalf personen. “Ik weet het, ik zou er nog minder moeten hebben. Volgens Robin Dubar, een hoogleraar evolutionaire biologie die ik veel citeer in het boek, zou je eigenlijk hoogstens vijf goede vrienden moeten hebben. Wat kan ik zeggen? Ik blijf een werk in uitvoering. Wel heb ik maar één beste vriendin: Emma.”
Je hoort niet vaak dat volwassenen elkaar zo nadrukkelijk ‘beste vriendinnen’ noemen. Waarom vinden jij en Emma dat label belangrijk?
“Toen ik over onze vriendschap schreef, was ik me er bewust van hoe het klinkt. Ik wilde niet dat het zelfingenomen leek, of iets waar je plaatsvervangende schaamte van krijgt, zoals veertigers met staartjes. Maar dit label is belangrijk voor ons allebei, om verschillende redenen. Ik heb een onzekere hechtingstijl, wat betekent dat ik emotioneel heel behoeftig ben. Dankzij dit label weet ik dat ik speciaal ben in Emma’s leven, wat belangrijk is om me veilig te voelen. Ze ziet mij als familie. Voor iemand zoals ik, die zelf geen kinderen heeft, is het een voorrecht dat haar kinderen mij auntie Liz noemen. Dat komt nergens anders in mijn leven voor.
Emma is het tegenovergestelde van een friendaholic. Ze heeft een vermijdende hechtingsstijl, is bang om zich open te stellen en gekwetst te worden. Ze is heel selectief over wie ze in haar leven toelaat. Maar al ren ik constant met nieuwe mensen door de stad, ze weet dat er in mijn leven altijd plek voor haar is. We maken er weleens grappen over dat zij, naast mijn echtgenoot, mijn levenspartner is. Maar dat is wel echt hoe ik over haar denk.”
Zoals velen van ons begon je tijdens de pandemie na te denken over vriendschap en welke vrienden nu écht belangrijk voor je zijn.
“Tijdens de eerste lockdown was mijn agenda ineens leeg. Daardoor was er veel tijd om na te denken, wat ik probeerde te ontwijken door heel hard te werken. Ik besefte dat ik zo productief was omdat ik in de avond niet met alle mensen hoefde af te spreken die in mijn agenda stonden.
Het interessante was dat ik het totaal niet miste. Ik realiseerde me dat ik al mijn tijd had besteed aan mensen die ik graag mocht, maar niet heel goed kende. Mensen die ik had ontmoet op een feestje, of via werk. Hartstikke leuk, maar ik had veel te veel van dat soort contacten. En dat hield me weg van de dingen die me écht energie geven, zoals tijd doorbrengen met mijn beste vrienden, mijn man, mijn kat en thuis zijn. De balans was volledig zoek.
In mei 2020 kregen mijn man en ik een miskraam. De mensen die er voor me waren, waren niet per se degenen van wie ik dat verwacht had – en zeker niet de mensen voor wie ik door de stad rende. Ik besefte dat ik meer tijd moest doorbrengen met mijn meest dierbaren. En dat betekende dat ik de vriendschappen die hun beste tijd gehad hadden, moest herevalueren.”
Stéphanie Hoogenberk over 'uitmaken' vriendschap: 'Dood laten bloeden is de beste optie'
Als kleuter verhuist Day ten tijde van de Troubles met haar familie naar Noord-Ierland. Hoewel haar vader chirurg is en ze niets met de militaire aanwezigheid te maken hebben, wordt ze op school behandeld als een buitenstaander. “Onlangs zei mijn therapeut: ‘Soms werd je zelfs behandeld als de vijand.’ Met dat in gedachten ben ik die herinneringen nu opnieuw aan het verwerken. Als kind accepteer je de status quo zoals die is.”
Terug in Engeland maakt ze zo veel vrienden als ze maar kan. “Tegelijkertijd was ik onderdeel van een generatie van people pleasers die opgegroeid zijn in de jaren ’80 en ’90. Vooral vrouwen werd geleerd dat we attent en vriendelijk moesten zijn, en niet te bazig of assertief. Ik deed dat tot in het extreme, zowel in mijn vriendschappen als in romantische relaties. Ik was altijd bezig met hoe de andere persoon zich voelde. Vervolgens probeerde ik mezelf om te vormen tot de persoon die ik dacht dat die ander wilde dat ik zou zijn. Daardoor ben ik lange tijd mezelf volledig kwijt geweest.
Ik deed het onbewust, maar tijdens de pandemie realiseerde ik dat veel van mijn vriendschappen gebaseerd waren op oneerlijkheid. Ik wist niet wie ik was, dus mijn vrienden hadden mijn ware ik niet leren kennen. Na mijn scheiding en toen ik wist dat ik geen kinderen zou krijgen, begreep ik mezelf steeds beter. Niet iedereen begreep dat, waardoor er spanning ontstond. Dat dwong me om goed naar mijn vriendschappen te kijken.”
Een goede vriendin zijn was voor jou het tegenovergestelde van grenzen stellen. Je vraagt je af of dat je eigenlijk wel juist is, houdt jezelf een spiegel voor.
“Dat klinkt alsof ik heel gul was, maar dat is niet zo. Als je jezelf in allerlei bochten wringt om de behoeften van de ander te vervullen, en je eigen gevoelens negeert, kun je wrok koesteren omdat de relatie eenzijdig is.
Als je altijd ‘ja’ zegt, weet de ander niet wanneer je wel oprecht bent. Pas als ik soms ‘nee’ zeg, weten anderen dat ik er echt voor ga als ik ergens mee instem. Ik denk dat grenzen stellen heel liefdevol kan zijn. Zeg bijvoorbeeld: ‘Lief dat je me hebt uitgenodigd, maar ik moet vanavond echt even thuis zijn omdat ik me een beetje overweldigd voel.’ Als ik zo’n bericht krijg, voel ik me volledig geliefd en gerespecteerd door de ander. En voor mijn vrienden geldt hetzelfde, omdat we weten wat we aan elkaar hebben.
Toen ik aan dit boek begon, wist ik dat ik ook eerlijk over mijn eigen rol moest zijn. Maar dat was niet makkelijk. Bij de eerste versie vond mijn redacteur dat het hoofdstuk over zelfreflectie sterker kon. Ik had opgeschreven dat ik conflictvermijdend en daardoor niet altijd eerlijk was. Ze zei: ‘Ik denk dat we je dan een leugenaar moeten noemen. En kunnen we ook zeggen dat je een lafaard was?’ Ik wist dat ze helemaal gelijk had, maar omdat ik het te confronterend vond, had ik er een beetje omheen geschreven.
Ik hoop dat de mensen die Friendaholic lezen niet alleen hun vriendschappen herevalueren, maar ook zelf betere vrienden worden. Eén van de voorwaarden om dat te kunnen doen, is eerlijk zijn over wie je bent.”
Caroline O'Donoghue: 'Soms diagnosticeren we mannen liever als psychopaten dan mensen'
Je beschrijft hoe je, op tamelijk brute wijze, geghost wordt door een vriendin. Je wordt op straat compleet door haar genegeerd.
“Het wreedste aan ghosting is dat iemand zonder uitleg uit je leven stapt. Het is dan makkelijk om jezelf de schuld te geven, want wat kan je anders? Erover schrijven bleek therapeutisch te zijn. Dit hoofdstuk is een brief aan haar én aan mezelf geworden. Ik besefte dat alles in mijn leven op losse schroeven stond ten tijde van onze vriendschap. Ik ging scheiden, verhuizen en hield me aan Becca vast alsof ze mijn reddingsboei was. Tijdens het schrijven zag ik in dat dit voor haar ook benauwend moet zijn geweest.
Vlak voor de publicatie was ik nerveus, maar uiteindelijk bleek dat heel veel mensen hetzelfde hebben meegemaakt. De kracht van persoonlijke verhalen is dat je meestal helemaal niet zo uniek blijkt als je zelf denkt.”
Is er een goede manier om een vriendschap te beëindigen?
“Ik denk dat mensen anderen ghosten omdat we geen taal rondom vriendschap hebben ontwikkeld, zoals we voor romantische relaties wel hebben. Als je toevallig naast iemand op de basisschool hebt gezeten en vrienden bent geworden, blijf je dat de rest van je leven of anders heb je gefaald.
Ik geloof dat je non-verbale grenzen kunt stellen zonder dat je iemand helemaal ghost. Je kunt iets minder contact met elkaar hebben, niet alles meer met de ander delen en niet áltijd de telefoon opnemen. Dat kan een signaal afgeven dat niet wreed is. Tegelijkertijd heb ik nu ook met een vriendin meegemaakt dat we het einde van de vriendschap met elkaar besproken hebben. Ze merkte dat ik me terugtrok en sprak me erop aan. Uiteindelijk was dat heel liefdevol, omdat we allebei wisten dat we op dit moment geen ruimte voor elkaar hadden maar elkaar al het goeds wensten.”
Hoe ga je als voormalige verslaafde met nieuwe vriendschappen om?
“Ik ben voorzichtiger. Zoals Cicero zegt: het is logisch om een proefperiode in te stellen. Ik houd ervan om nieuwe mensen te ontmoeten, maar ik weet dat ik soms veel te grote beloftes doe. Ik word zo enthousiast dat ik gelijk zeg: ‘Wat doe je volgende week?’ Het fijne aan dit boek is dat mensen nu weten hoe ik in elkaar zit. En dat ik niet koud of onbeleefd ben, maar gewoon niet genoeg tijd heb om met ieder leuk persoon een diepe vriendschap te beginnen.”
‘Friendaholic: wat vriendschap je kan leren’ van Elizabeth Day is nu verkrijgbaar.
Schrijfster Dolly Alderton over vrouwenvriendschap: 'Dat zijn óók liefdesverhalen'
