Rond je twintigste zijn vriendschappen intenser dan ze ooit zullen zijn. Caroline O’Donoghue (33) baseerde haar boek ‘De Rachel-affaire’ op de jaren waarin ze – piepjong, blut en zoekende – samenwoonde met haar beste vriend.
“We waren volledig geobsedeerd door elkaar.”
O’Donoghue belt met LINDA. vanuit haar nieuwe huis in Londen. De Ierse schrijfster is vorige week getrouwd, en heeft de achtergrond geblurd vanwege rondslingerende spullen die nog een plek moeten krijgen. “Vorige week was ik de koningin van het universum: iedereen moest naar me kijken, mijn jurk bewonderen en aardig zijn. En nu leef ik alweer uit plastic zakken.”
De afgelopen jaren heeft O’Donoghue’s carrière de ontwikkeling gemaakt waar veel schrijvers alleen van dromen. Na twee romans en een fantasy trilogie voor tieners werd haar derde roman De Rachel-affaire een bestseller in de Verenigde Staten, Engeland en Ierland. De tv-rechten waren al verkocht voordat het boek in de winkels lag, en de productiemaatschappij van acteur Elliot Page gaat na de Hollywood-stakingen verder met de ontwikkeling. En dan maakt ze óók nog de populaire podcast Sentimental Garbage, waarin ze de cultuur bespreekt die we vaak wegzetten als ‘guilty pleasure’. Van Taylor Swift tot Gilmore Girls en de boeken van Jilly Cooper.
Eigenlijk stond De Rachel-affaire niet op O’Donoghue’s agenda. Ze werkte al jaren aan een roman geïnspireerd op haar periode bij een “soort van feministische website”. Idealen botsten daar nogal eens met de online verdienmodellen. “Ik dacht dat het duister, grappig en scherp zou worden – dat ik wel even alles over onze samenleving zou onthullen. Maar als schrijver is het vergif als je besluit dat je boek belangrijk is en jezelf te serieus neemt.”
Tijdens de pandemie besloot ze een andere afslag te nemen. “Ik dacht ineens: wat maakt het uit? Wie vindt het erg dat feminisme hypocriete elementen heeft? Zoals alles?” De lockdowns maakten haar wereld, net als die van iedereen, klein en somber. Alleen het schrijven van iets vrolijks bleek te helpen. “En Rachel is uiteindelijk feministischer geworden dan het andere boek ooit zou zijn geweest. Juist omdat het niet expliciet feministisch probeert te zijn, waardoor de lezer niet het gevoel heeft bij een TED-talk te zitten.”
Schrijfster Dolly Alderton over vrouwenvriendschap: 'Dat zijn óók liefdesverhalen'
De Rachel-affaire speelt zich af in het Ierse Cork, waar O’Donoghue opgroeide. We ontmoeten Rachel als ze al wat ouder is en als journalist – getrouwd en zwanger – in Londen woont. Ze blikt terug op 2010, toen ze nog een krakkemikkig huis deelde met haar beste vriend James en ze tijdens de recessie bijna niets verdienden in een slechtlopende boekhandel. Langzaam raakte Rachels universitair docent Dr. Byrne verwikkeld in hun beide levens.
De dramatische verhaallijn is niet autobiografisch, benadrukt O’Donoghue, maar de setting wel. Ze ontmoette haar eigen beste vriend Ryan in een cd- en dvd-winkel – ja, die bestonden toen nog – en al snel raakten ze “volledig geobsedeerd” door elkaar. “We waren beiden bezeten van pop culture en het soort mensen dat iedere film acht keer moest kijken en elke zin wilde kunnen citeren. Het begon met Hairspray en ging verder met alle films van Dolly Parton en Cher. Allemaal dingen die een queer ondertoon hebben.”
“Toen ik hier met Ryan over sprak, zei hij dat de vriendschap ook belangrijk voor hem was omdat hij hierin zijn queer identiteit kon uiten zonder dat hij uit de kast hoefde te komen. Daar was hij toen nog niet klaar voor. En ik had op mijn beurt nog nooit iemand ontmoet die een brein had zoals hij. Het was alsof ik mijn hele leven op hem had gewacht. We hadden een heel intense, afhankelijke relatie, en ik ben ontzettend blij dat we die hebben gehad.” Na anderhalf jaar verhuisden ze naar andere steden, waardoor er nu een “iets gezondere afstand” tussen hen is. Maar de hechte vriendschap is gebleven.
Boeken en films over de relatie tussen heteroseksuele vrouwen en gay mannen hebben nogal wat kritiek gekregen, omdat de laatsten er meestal vooral zijn om hun vriendinnen te helpen zonder dat ze er zelf een leven op nahouden. Juist daarom wilde O’Donoghue erover schrijven.
“Er bestaat geen groter cultureel cliché dan dit soort vriendschappen. In noir films zie je al de gehaaide vrouw met haar slippery gay best friend. Alleen werden die films altijd geschreven door heteroseksuele mannen, die deze dynamiek opmerkten maar er vervolgens volledig hun eigen interpretatie aan gaven.”
Philip Huff schreef roman over gewelddadige jeugd: 'Dat je in bed ligt en denkt - hoorde ik nu wat?'
En zo kregen alle mannen in De Rachel-affaire wél een innerlijk leven. Jawel, zelfs de heteroseksuele man. “Ik heb het opgedragen aan de mannen in mijn leven, omdat ik me realiseerde dat ik heteroseksuele mannen in twaalf jaar tijd nog nooit op betekenisvolle wijze heb onderzocht in mijn werk. Terwijl ze de grote liefdes van mijn leven zijn. Ik bedoel, ik date ze al sinds mijn veertiende, en ik ben er met een getrouwd. Dat voelde wel als nalatigheid.”
Wellicht heeft dat gebrek aan aandacht iets te maken met het feminisme van tien jaar geleden, mijmert ze. “Het voelde toen zo goed om vrouw te zijn, en krachtig om alle manieren waarop mannen ons genaaid hebben te identificeren. Maar die woede is in mij inmiddels wel gekalmeerd. Soms lijken we mannen liever te diagnosticeren als psychopaten dan als mensen.”
Zo is Rachel er in het boek van overtuigd dat haar vriend niets om haar geeft en het alleen voor de seks doet. “Totdat je later vanuit zijn perspectief ziet dat ze zelf ook geen ruimte voor hem maakt in haar leven en bijna meer lol heeft in het analyseren van hem, dan bij hem te zijn. Je begrijpt ineens hoe vervreemdend dat moet zijn, en kwetsend. Hij denkt dat zij hem buitensluit omdat ze zich voor hem schaamt. Hij is 27 en werkt bij een broodkraam, terwijl zijn vriendin op de universiteit zit – geen vreemde gedachte, dus.”
Het geheim van Francine Oomen bleek ook dat van haar moeder: 'Het monster wordt steeds groter'
Wie de roman leest, keert ook weer even terug naar het 2010 van videotheken, huistelefoons en de hoogtijdagen van Paris Hilton. Ondanks al die herkenbaarheid zegt O’Donoghue wars te zijn van nostalgie. “Ik vind niets zo saai als een roman over jeugdtrauma, van ‘mijn ouders hebben dit gedaan en daarom ben ik zoals ik ben’. Ik geloof niet dat mensen zich zo ontwikkelen. We zijn producten van onze tijd, veel meer dan we ons kunnen voorstellen.”
O’Donoghue verwijst naar het moment dat de jonge Rachel probeert te begrijpen waarom ze wel mannen mee naar huis neemt, maar niet met ze naar bed gaat. “Ik heb mijn eigen geschiedenis met seks en mannen voor mijn echtgenoot onderzocht en mijn gedrag vergeleken met wat mij verteld werd over vrouwelijke seksualiteit.
De vroege 2010s waren een heel conservatieve tijd, waarin je de madonna én de hoer moest zijn. Sekstapes werden gelekt en Lindsay Lohan viel letterlijk uit clubs. Online showbizzblogs zoals Perez Hilton waren in opkomst, waarbij mobiele telefoons met camera de roddeljournalistiek volledig veranderden. Een race naar de bodem, waarbij bekende vrouwen de verliezers waren. We leerden daardoor vooral hoe we ons niét moesten gedragen, maar hoe wél? Geen idee.”
In Ierland maakte de politieke context het vinden van een antwoord nog ingewikkelder. De Ierse abortuswetgeving was tot de legalisatie in 2018 een van de strengste ter wereld. Jaarlijks staken zo’n vierduizend vrouwen die ongewenst zwanger waren de grens over, maar daar moest je dan wel de financiële middelen voor hebben.
“Aan de ene kant was er de druk om al jong heel seksueel te zijn, maar tegelijkertijd werd je daar in onze cultuur ook genadeloos voor gestraft. Ik denk dat het voor Ierse vrouwen van mijn leeftijd onderdeel van hun identiteit is geworden om scenario’s te bedenken voor ongewenste zwangerschappen. Ik ben zelf nooit zwanger geweest en ik heb ook nooit een abortus gehad. En tóch heb ik het vaak gedacht: wat zou ik zelf doen?”
Cartoonist Jip van den Toorn tekent crisis na crisis: 'Ik wil iederéén een spiegel voorhouden'
Net als Rachel werd O’Donoghue volwassen toen de banken omvielen en afgestudeerden met lege handen stonden. “Toen ik mijn liefde voor schrijven had ontdekt, wist ik dat ik een manier moest vinden om dit voor altijd te kunnen blijven doen. Maar toen ik om me heen keek, besefte ik dat het nooit ging gebeuren. Ik was destijds constant in paniek, bang dat ik in een callcenter terecht zou komen, zoals ik bij anderen zag gebeuren.”
Nu is haar wereld compleet anders. Ze heeft net haar eerste huis gekocht – iets wat ze nooit had verwacht van schrijven te kunnen doen. “En tóch ben ik nog steeds paranoïde. Ik kom nu op een punt waarop het normaal voelt om over kinderen na te denken. En ik wil graag moeder worden. Maar ik ben doodsbang om de tafel te verlaten en bij terugkomst te ontdekken dat er geen plek meer is. Ik schrijf omdat ik het heerlijk vind, maar het voelt ook alsof ik moét produceren. Ik weet dat ik die angst kwijt moet zien te raken, want als ik zo blijf denken zal ik nooit het leven krijgen dat ik eigenlijk wil.”
Ze lacht. “Ik denk dat ik te veel gebruikmaak van het feit dat dit artikel in het Nederlands gepubliceerd wordt, en dat niemand die ik ken het zal lezen.”
‘De Rachel-affaire’ van Caroline O’Donoghue is vanaf nu verkrijgbaar.
Hassnae Bouazza schrijft ode aan moeder: 'Ik ben hier, met die grote bek, dankzij háár'
