Op 5 november mogen Amerikanen naar de stembus om een nieuwe president te kiezen, wat betekent dat Amerika-correspondenten en verslaggevers zich niet hoeven te vervelen. Marieke de Vries zit sinds 2019 voor NOS in Washington D.C.
In aanloop naar de verkiezingen gaat LINDA. in gesprek met vrouwen die vanuit de Verenigde Staten de strijd tussen Harris en Trump verslaan.
De Vries belt met LINDA. vanuit ‘het radiohok’ van de NOS-redactie in Washington D.C. Achter haar staan levensgrote, kartonnen versies van Donald Trump en Joe Biden. “Die laatste moet eigenlijk weg hè”, lacht ze. De VS hebben een onstuimige politieke zomer achter de rug, en dat is best ingewikkeld wanneer je als Amerika-correspondent een boek moet afronden.
In Amerika Amerika geeft De Vries een kijkje in het werk en leven van een correspondent. Ook maakt ze – dit najaar verlaat ze na vijf jaar de VS – de balans op. Ze bespreekt de belangrijkste gebeurtenissen uit haar periode als correspondent, inclusief de aanloop naar de presidentsverkiezingen. Daarbij introduceert ze de lezer aan haar all-American, aangetrouwde familie van mijnwerkers uit de Appalachen, en laat ze zien hoe zij van Democratische vaksbondslieden in fanatieke Trump-aanhangers zijn veranderd.
“Ik kon maar geen punt zetten, steeds gebeurde er weer wat. En de grap is dat ik een jaar geleden al tegen mijn uitgever heb gezegd: ‘Ik weet niet of ik die deadline wel haal, want er kan een aanslag op Trump worden gepleegd en Biden kan nog terugtreden.’ Toen dat vervolgens ook echt gebeurde, kreeg ik van hem een appje binnen: ‘Marieke, je hebt dit vorig jaar allemaal gezegd. Hoe kan dat?’ Maar ergens had ik altijd al het gevoel dat het een gekker jaar zou worden dan we dachten met die twee oude mannen.”
Dit zijn de standpunten van Kamala Harris: 'Heeft ook invloed op Nederland'
De Vries schrijft dat ze in het begin van haar carrière nooit had verwacht buitenland-correspondent te worden. Ze werkte onder andere als Koninklijk Huis-verslaggever voor NOS. “Toen ik studeerde was ‘het journaal’ nog zo’n ivoren toren. Daar kwam je niet, dus die ambitie sprak je ook niet uit. Ik had geen idee hoe ik daar terecht moest komen, en zeker niet in Washington waar nog nooit een vrouw correspondent was geweest.”
Ze wilde destijds overigens ook niet per se naar de Verenigde Staten. “Ik verdiep me graag in het verre en onbekende, om daar vervolgens op een heldere manier uitleg over te geven aan Nederlandse kijkers. En ik dacht: Amerika, dat kennen we eigenlijk wel. Tot Trump opstond en de Make America Great-beweging op gang kwam.”
Als Trump in 2016 tot president wordt verkozen, kijkt De Vries als China-correspondent met de Amerikaanse expats van Democrats Abroad in Beijing de uitslagen. “Het begon vrolijk, van: ‘We krijgen eindelijk de eerste vrouwelijke president. Maar in de loop van de ochtend gingen ze van jus d’orange naar bier, en ze eindigden met whiskey omdat ze zo geschrokken waren van Trumps overwinning. Er was dikke paniek, ze hadden het niet verwacht en veel Nederlanders ook niet. Toen dacht ik: hier kan ik wat mee.”
In het boek is een hoofdrol weggelegd voor De Vries’ familie uit West-Virginia: nuchtere werkers met een voorliefde voor Trump. Haar nicht hoort sinds haar huwelijk bij de familie Hill, die zichzelf liefkozend ‘hillbillies’ noemen: een bijnaam voor mensen die in de Appalachen wonen. Waar de een de term als eretitel omarmt, vindt de ander het beledigend. De Appalachen zijn overigens het gebergte waar J.D. Vance, de running mate van Trump, ook vandaan komt en het boek Hillbilly Elegy over schreef.
De Vries refereert bij gebrek aan een beter woord aan haar familie als ‘plattelands Amerikanen’ – “Ik heb er nog steeds geen goed Nederlands woord voor gevonden, want het is daar absoluut niet plat. Maar je begrijpt wat ik bedoel: landelijk Amerika. Bij hen had ik al eerder het gevoel: het gaat niet goed. Terwijl mensen in Europa enthousiast waren over Obama, waren zij teneergeslagen. Mijn familie bestaat uit mijnbouwers, maar in tien, twintig jaar tijd zijn de mijnen verdwenen en steeds meer banen komen te vervallen.
De staalsector, de auto-industrie – alles vertrok naar het buitenland. En voor mijn familie voelde het alsof ze hun status verloren. Een vaste baan, met pensioen en een mooi huis. Dat je je kinderen naar de universiteit kon sturen. Zij zagen het allemaal instorten. En toen noemde de presidentskandidaat die het opnam tegen Trump hen ook nog deplorables (Hilary Clinton in 2016, red.) – de ‘betreurenswaardigen’. Dat viel natuurlijk volkomen verkeerd. En vervolgens zegt Trump dan: ‘Ik begrijp jullie, en ik ga jullie banen terugbrengen. En de elite denkt dat zij meer waard zijn dan jij, maar jouw stem is net zoveel waard als die van hen.’ Nou, dat is het verhaal van Trump.”
Campagneteam van Biden leverde eigen vragen aan voor interview, presentator opgestapt
Na zeven jaar Beijing komt De Vries in april 2019 in Washington D.C. terecht. “Ik kwam uit een land in opbouw, woonde in de skyline van Beijing waar ongeveer iedere maand een nieuwe wolkenkrabber verrees. Ook in andere miljoenensteden zoals Chongqing is alles dynamisch, groots, nieuw, glitter en goud. En toen kwam ik in Amerika, waar ik vanuit mijn reizen toen ik begin twintig was toch nog een idealistisch beeld in mijn hoofd had. En ik schrok.”
“Het lijkt wel alsof alles er in de jaren 50, 60 is neergekwakt en dat er sindsdien niet naar is omgekeken. Veel lijkt in verval. De steden zijn vies, de ratten lopen bij mij in de achtertuin en de wolkenkrabbers zijn veel kleiner en ouder dan in China. De staat van de steden, de wegen en het feit dat alles in de steigers staat is bijna symbolisch voor wat er met Amerika aan de hand is in de wereld. Is het wel goed dat ze lang zo dominant in de geopolitiek zijn geweest, en moeten we dat als wereld nog wel willen?”
De Vries beschrijft de extreme verdeeldheid tussen de twee kampen – Republikeins rood en Democratisch blauw – als een existentiële strijd. Beide partijen strijden in hun ogen voor de ziel van de natie, en die strijd zag ze tijdens haar correspondentschap alleen maar feller worden.
“Het is een botsing van twee verschillende visies. Het progressieve Amerika van vooruitgang, het homohuwelijk, eventueel praten over euthanasie. Al die gesprekken die wij in de jaren 80 al hebben gehad, en waardoor je als samenleving vooruit kan. Tegenover de mensen die het willen houden zoals het was, en die rondlopen met een nostalgisch beeld van Amerika. Het is alleen wel zo dat het land nooit vreedzaam of perfect is geweest, ook niet in de door hen vaak geïdealiseerde jaren 50 of 60. Bijna ieder decennium zijn er wel spanningen geweest, en vaak ging dat gepaard met geweld.
Hopelijk blijft het deze keer bij de bestorming van het Capitool. Maar we weten niet wat er in november gebeurt als Trump verliest en hij dat niet wil accepteren. Het verschil is dat hij nu geen president is – in 2021 had hij nog het leger kunnen inzetten of een staat van beleg kunnen afkondigen. Dat heeft hij gelukkig niet gedaan, en nu heeft hij die macht niet. Maar ik weet wel van mijn familie dat er op verschillende plekken getraind wordt voor wat mogelijk komen gaat. Dus daar zit wel een bepaalde dreiging achter.”
Donald Trump lijkt opnieuw ontsnapt aan aanslag, schutter op golfbaan oud-president aangehouden
Wie De Vries’ boek oppakt, leert vooral veel over rechts-conservatief Amerika. Sinds ver voor haar correspondentschap – vanaf 2000 – doet ze al verslag vanuit de Republikeinse partij. Ze was bij de overwinning van George W. Bush, en stond tussen de aanhangers van John McCain toen Barack Obama president werd.
“De Republikeinen heb ik altijd interessanter gevonden, omdat ze verder van ons af staan. Het was altijd een keurige partij, met keurige mensen. Natuurlijk zeer conservatief, maar je kon wel heerlijke, open gesprekken met hen hebben. En ze waren ook geínteresseerd in jou. Van die partij is nu weinig over, of de gematigde mensen durven in ieder geval hun mond niet meer open te doen. Ze worden overschreeuwd door 40 miljoen luidruchtige Trump-supporters. Als je nu tijdens een conventie of rally de arena rondkijkt, is de mevrouw in het mantelpakje met de parelketting verdwenen.”
De familie van De Vries geeft een gezicht aan de mensen die je daar nu wel ziet. “Ik wilde een keer wegblijven van het progressieve deel dat dichter bij ons staat. Want stel dat Trump wordt weggestemd, dan zit je nog steeds met het ongerief van zo’n 40 miljoen Amerikanen. En daar zullen de Democraten toch een antwoord op moeten formuleren. En dat geldt ook voor de Republikeinse partij, die zichzelf na Trump weer kan opbouwen.”
De afgelopen jaren zijn er alleen wel steeds meer ‘Trumpiaanse’ politici bijgekomen. Zoals bijvoorbeeld Marjorie Taylor Greene: lid van het Huis van Afgevaardigden en radicaal-rechtse complotdenker.
Is de Republikeinse partij niet voorgoed veranderd? “De Republikeinse partij heeft altijd een zeer conservatieve flank gehad. Maar die overheerste niet, waardoor er altijd een gesprek mogelijk was. Nu is Trumps wil wet. Zo heeft hij zijn Republikeinse collega’s in het Congres een wet over de grens tegen laten houden, omdat hij nog campagne moest voeren over de grensproblematiek. Tegelijkertijd hoor ik vaker dat gewone conservatieven daar wel genoeg van krijgen. Ze willen dat de partij niet langer gegijzeld wordt door één man.”
Amerika-verslaggever Sophie van der Meer over de verkiezingen: 'Never a dull moment'
In het boek komt steeds weer naar voren hoe de familieleden van De Vries misinformatie of complottheorieën voor waar aannemen. Als ze hen de feiten vertelt, geloven ze haar niet. “Ik blijf altijd vragen stellen. Robb (de man van haar nicht, red.) zei: ‘Als Trump aan de macht was gebleven, had onze dochter al lang een huis kunnen hebben.’ Ik zeg dan: ‘Denk je niet dat Trump ook met inflatie te maken gehad zou hebben tijdens de pandemie?’ En dan is het onmiddellijk van: ‘Nee, dat zou niet gebeurd zijn onder Trump.'”
“Ik verbaas me wel over de theorieën die ze via hun mediakanalen binnenkrijgen. Maar ik luister er wel altijd naar, en vraag ze ook linkjes te sturen. Ik kan het dan altijd makkelijk weerleggen, vaak zelfs als ooggetuige omdat ik erbij was. Ze hadden eigenlijk geen betere bron kunnen hebben. Ze luisteren dan wel, maar vervolgens kiezen ze er dan toch voor hun eigen kanalen te geloven. Er zit echt een diep wantrouwen tegenover alle instituten: de overheid, maar ook de media waar ik toe behoor.”
Tegelijkertijd hoort De Vries van steeds meer Amerikanen dat ze de verdeeldheid en de politieke chaos zat zijn. Ook van haar familie in West-Virginia. “De zus van de schoonmoeder van mijn nicht – begrijp je het nog? – Chrissy, had altijd een enorme Trump-vlag op haar huis. Ze was echt trots om op hem te stemmen. De laatste keer dat ik er was, zag ik hem niet hangen, dus vroeg ik waarom. Ze zei: ‘Ik ben zo moe van alles, ik wil gewoon een president waar we het allemaal een beetje over eens kunnen zijn.'”
‘Amerika, Amerika’ van Marieke de Vries is nu verkrijgbaar.
Lees hier ook de interviews met Amerika-correspondent Karlijn van Houwelingen en verslaggever Sophie van der Meer.
Amerika-correspondent Karlijn van Houwelingen: 'New York is geweldig, maar soms ben ik het zat'
