Tussen de uitgestrekte velden en met een moestuin op een boerenerf bivakkeren; écht buiten wonen is niet voor iedereen weggelegd. Of toch wel? Samen met andere huishoudens ‘erfdelen’ wordt steeds populairder.
Het lijkt de perfecte oplossing; met vrienden of vreemden een boerenerf kopen en daar aparte woningen realiseren. Maar eenvoudig is het (nog) niet.
Ruim vier jaar geleden zaten Pieter Parmentier (69) en zijn vrouw aan de keukentafel met vrienden. Ze vroegen zich af hoe ze in “de volgende fase van hun leven” wilden wonen. Al filosoferend over een plattelandsbestaan kwamen ze uit op het concept erfdelen: sociaal duurzaam en kleinschalig samenleven op een boerderij. Ook voor hen was alleen een boerderij kopen én onderhouden onmogelijk. Maar wat als je dat met anderen doet?
Parmentier richtte daarom Erfdelen NL op, een website waar niet alleen informatie te vinden is, maar gelijkgestemden elkaar ook kunnen ontmoeten. Wie geïnteresseerd is in erfdelen, komt met naam en voorkeursregio op een lijst terecht. “Vrouwen trekken opvallend vaak de stoute schoenen aan”, vertelt hij. De lijst stuurt Parmentier vervolgens rond naar alle andere belangstellenden. Eerst waren dat vooral vijftigplussers, maar daar komen steeds meer jonge gezinnen en alleenstaanden bij.
Van de oververhitte woningmarkt tot stedelijke eenzaamheid en meer interesse in milieubewust wonen: volgens Parmentier zijn er genoeg redenen om juist nu voor het platteland te kiezen. Door de pandemie is thuiswerken bovendien eenvoudiger. De Randstad wordt zo ook voor jonge professionals minder essentieel. “Jarenlang is wonen op het platteland een beetje buiten beeld gebleven. Maar nu vragen mensen zich af waarom ze elke dag in de file staan, als ze ook thuis op het platteland kunnen werken.”
En lege stallen en boerenbedrijven zonder opvolger zijn er genoeg, concludeert Parmentier. Geregeld krijgt hij telefoontjes van boeren die willen stoppen. Ook zij zien het concept erfdelen wel zitten. “Vaak kunnen ze het land wel kwijt aan een buurboer, maar blijft het erf liggen.” Nieuwe bewoners kunnen leeglopende dorpen nieuw leven inblazen én de monumentale boerderijen verpauperen zo niet, maar blijven goed bewaard.
Makelaar Geert Klaver zag de vraag naar Noord-Hollandse stolpboerderijen tien jaar geleden al toenemen. Hij is gespecialiseerd in landelijk wonen en erfdelen. Meerdere generaties gaan bijvoorbeeld samen op één erf wonen om de kosten, maar ook de zorgen voor de kinderen te delen. “Het jonge gezin woont in het grote woonhuis, en opa en oma hebben een appartement in de verbouwde schuur.” Steeds vaker ziet hij bevriende stellen uit de stad voorbijkomen. “Ze rennen met de kinderen onder de arm de drukte uit.”
Marlies de Groot (62) en Nic Drion (63) wonen nu nog alleen op hun boerderij in Doesburg, maar uiteindelijk willen ze hun land met acht huishoudens delen. Erfdelen leek voor hen een logische stap nadat de kinderen waren uitgevlogen: meer rust en ruimte, direct in verbinding staan met andere mensen én de kans om hun duurzaamheidsambities te realiseren. Ze kochten zelf de boerderij, en gingen op zoek naar medestanders.
Al snel hadden ze meer dan tachtig enthousiaste reacties binnen. Toch moeten toekomstige bewoners Madelon Gijzel (30), Jolan Schreuder (30) en Paula Koedijk (64) nog zeker twee jaar wachten voordat ze in Doesburg terecht kunnen. Vergunningen aanvragen duurt lang, en er moet ook nog gebouwd worden. “Het is taaie materie”, zegt De Groot. Al zijn de gemeente en de provincie Gelderland behulpzaam, de procedures duren lang en zijn ingewikkeld. “Je stelt het geduld van de groep zo wel op de proef. Daar moet je echt op voorbereid zijn.”
Maar op dit project wilden ze best even wachten. “Dit was precies ook onze droom”, zegt Gijzel. “En ook het pragmatische was op orde”, vult Schreuder aan. “Het is fijn dat de boerderij er al is en dat deze straks verkaveld wordt. Je eigen huis en tuin zijn dan privébezit.” De Groot heeft in de gemeenteraad gezeten, en heeft ervaring met bestemmingsplannen. Alles was zo goed geregeld en uitgedacht, zegt Koedijk. “Dat gaf meteen vertrouwen.”
De boerderij van het erfdelen-project in Doesburg.
En vertrouwen is belangrijk, want gemakkelijk of goedkoop is erfdelen inderdaad niet, zegt makelaar Geert Klaver. Hij is gespecialiseerd in agrarisch vastgoed. “Het is zeker niet voor iedereen bereikbaar.” Voor minder dan 3 tot 4 ton per huishouden ben je er meestal niet, en banken zijn er ook nog niet op ingericht dat hypotheken met zes huishoudens worden afgesloten. “Al komt dat wel steeds meer. Vooral gemeenten liepen achter op de wens en behoefte, maar ook zij zien steeds vaker de meerwaarde.”
Het is vooral even wennen, zegt Parmentier van Erfdelen NL. “Dit jaar wordt in Deventer het eerste project opgezet. Eerst was de gemeente daar helemaal niet voor in en nu zijn ze er hartstikke trots op.”
Tegelijkertijd blijft het een tijdrovend proces, zegt Klaver. “Als koper moet je veel tijd hebben én weten waar je mee bezig bent. En als je met meerdere gezinnen op één erf gaat zitten, kan er veel misgaan. Je moet alles dus goed vastleggen.” Niet alleen wat je doet als iemand er uit wil stappen, maar ook wat betreft onderhoud. “Hoeveel je inbrengt gaat niet alleen over geld, maar ook over tijd. Want wie gaat de moestuin onderhouden?”
Vader Robert bouwt tiny house voor en mét dochter Iemkje: 'Uitkomst voor starters'
Erfdelen is een proces van de lange adem, weet ook Sanne Raes (32). Met haar man fantaseerde ze al jaren over groente telen en samenleven met dieren. “Maar ik dacht dat we daar nog lang op moesten wachten.” Dat viel mee, want sinds 2019 delen ze met veertien andere huishoudens een erf in Arnhem. De drie grote schuren en het woonhuis van de boerderij zijn “omgetoverd” in de duurzame woongemeenschap Arneco. Iedereen heeft een zelfstandige woning, en ze delen een gemeenschappelijk gebouw, een tuinhuis en een moestuin.
Daar ging wel vier jaar van regelen en bouwen aan vooraf. Bijna alle bewoners kwamen bij het project terecht via een oproep op social media. Voor de bouw was het dan ook even aftasten: wie is iedereen, en wat is de visie? “Niemand kende elkaar écht goed”, vertelt Raes. “We moesten eerst uitzoeken wie hier echt wilden wonen en het ook kon betalen.”
Raes en haar medebewoners namen vanaf het begin een begeleider in arm om alles juridisch en financieel goed te regelen. Ze is nu ook zelf gespecialiseerd in ‘collectief particulier opdrachtgeverschap’; sociale bouwprojecten waarbij de toekomstige bewoners zelf de gezamenlijke opdrachtgever zijn. Voor de aankoop moet een vereniging opgezet worden, en de gemeente moet een vergunning verstrekken om het erf te mogen splitsen. “Ik zou daarom iedereen aanraden om een begeleider in arm te nemen om de juridische en financiële risico’s zoveel mogelijk te spreiden.”
De boerderij van Arneco voor en tijdens de verbouwing.
Foto door Jeroen van Heijningen.
Erfdelen is daarnaast ook sociaal een intieme bezigheid. “Je woont toch als een soort extended family”, legt Raes uit. “Dat is niet voor iedereen. Je kunt niet zomaar een schop in de tuin zetten, de tuin is van iedereen.” Dat gaat volgens het sociocratisch model. “Dat betekent dat ook altijd de mening van de minderheid wordt meegewogen en de meerderheid niet alles beslist.”
Als groep ga je “echt wel wat aan met elkaar”, zegt ook Drion van het erfdeelproject in Doesburg. Zo hebben ze onder andere plannen voor een boomgaard, een moestuin, een speelplek voor de kinderen en logeerruimtes. En de bijbehorende werkzaamheden moet je samen oppakken. “Toen we voor het eerst kwamen, realiseerden we ons pas echt dat we ons leven moeten veranderen om daar ruimte voor te maken”, zegt toekomstige bewoner Schreuder. Hij en zijn vriendin wonen nu nog middenin Utrecht. “Ons sociale leven moet op een lager pitje komen te staan, maar je krijgt er ook veel voor terug.”
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd op 28 augustus 2021.
Wél een eigen huis, maar nooit alleen in een woongroep: 'Een gemeenschap, geen commune'