Twee koppels: één rijk met een onvervulde kinderwens, het andere in de schulden maar wel vruchtbaar. Als zij voor een smak geld het kind van hun ‘vrienden’ dragen, lijkt de macht in Anouk Kempers roman Gelukkig maar te liggen bij het stel dat de portemonnee trekt. Maar is dat wel zo?
“Als je eind dertig bent, kopen vrienden die op gelijke voet zijn begonnen ineens een huis van een miljoen terwijl jij misschien nog in een huurhuis zit.”
Op het eerste oog zijn Sallie en Yonathan heel succesvol. Zij werkt als redacteur bij een populair radioprogramma, hij heeft een eigen restaurant. “Zij zijn de havermelkelite“, zegt Kemper over haar personages. Het enige probleem is dat ze de havermelk eigenlijk niet meer kunnen betalen.
Ja, ze hebben een koophuis, maar daarvoor moesten ze Amsterdam wel inwisselen voor een matige buurt in Zaandam. Ze hebben een schattige zoon, maar Sallie worstelt met het moederschap en vindt er eigenlijk geen klap aan. Yonathan steekt zich voor zijn wankelende horecadroom diep in de schulden.
Als Yonathan zijn ooit zo sullige jeugdvriend Laurens tegenkomt, blijkt hij met bitcoin een fortuin bij elkaar te hebben verdiend. Een prachtige vrouw, een groot huis in Amsterdam Zuid, een strak lijf – hij heeft het allemaal. Wat nog ontbreekt, is een kind. Tot de stellen tijdens een etentje samen een riskant verbond aangaan. Sallie draagt het kind van Laurens en zijn vriendin Salma, en krijgt daar een hoog (maar onbenoemd) geldbedrag voor terug. Even voor de duidelijkheid: in Nederland is het hartstikke strafbaar om een draagmoeder meer dan een onkostenvergoeding te geven.
Wensouders moeten voor eiceldonatie vaak de grens over: 'In Nederland meer taboe'
In Zeik niet zo zette Kemper met twee medejournalisten haar eigen bestaan af tegen de (vele) vooroordelen over millennials, en ook haar eerste roman Aankutten zou je een fictieve kroniek van deze generatie kunnen noemen. Gelukkig maar is daar geen uitzondering in. “Ik heb er niet bewust voor gekozen om weer over millennials te schrijven, maar uiteindelijk gaat het toch weer over mezelf.”
Net als Sallie en Yonathan verruilde ze Amsterdam voor Zaandam, en heeft haar vriend een restaurant dat gelukkig wel goed loopt. Ook werkte ze jarenlang voor het radioprogramma Spraakmakers.
Kemper is 38, een leeftijd waarop de meesten van ons er niet meer omheen kunnen dat de financiële situaties van je vrienden nogal uiteenlopen. De een huurt nog steeds dat tochtige appartement, terwijl de ander een huis van een miljoen koopt. Ook als je ooit op hetzelfde niveau bent begonnen.
“Een onlangs bevallen vriendin van mij zei: ‘Iedereen die op kraamvisite kwam, bleek ineens een Tesla te hebben.’ Zelf had ze er geen. Die klassenverschillen, en wat dat betekent, vind ik fascinerend. Aan de ene kant is het ongemakkelijk, maar we praten er ook continu over. Hoe hoog is jouw hypotheek? Wat verdien jij? We kunnen er niet over ophouden.”
Het is ook de fase waarin je je realiseert dat niet alles meer kan. “Ik weet dat ik nooit een kast van een huis zal hebben. Als ik dat belangrijk had gevonden, had ik wel een andere carrière gekozen. Maar je ziet nu wel: de keuzes die je vroeger gemaakt hebt, doen ertoe. Iemand die geneeskunde of bedrijfskunde heef gestudeerd, zit nu wel echt op een andere schaal dan ik.”
'Moederen' verandert het brein, en dat geldt ook voor zorgende mannen
In Gelukkig maar loopt Yonathan tijdens een etentje met grote ogen door het huis van Laurens en Salma. Zijn jaloezie begraaft hij onder een stapel complimenten, en Laurens laat maar al te graag zien hoe goed hij het heeft. Het is duidelijk een vorm van machtsvertoon, waarin de verhoudingen zijn omgedraaid. Het voormalige dikkerdje wint het nu van zijn knappe vriend.
Kemper: “Het is de ‘grotepikkenshow’ – Laurens is een soort pauw die zijn veren opzet. ‘Kijk eens wat ik allemaal heb en hoe goed het met mij gaat?’ Ik denk dat deze vorm van competitie vooral onder mannen een ding is.”
Wie een hip, succesvol stel als Sallie en Yonathan tegenkomt op Instagram, zal hen wellicht al snel wegzetten als Randstedelijke elite. “Wat ik zo grappig vind aan het hele idee van de havermelkelite, is dat het feit dat je hoogopgeleid bent en naar het theater gaat je niet meteen onderdeel van de elite maakt”, zegt Kemper. “Misschien zijn Sallie en Yonathan inderdaad onderdeel van de progressieve voorhoede, maar ze kunnen het zich niet eens veroorloven om in Amsterdam te wonen. Ze zijn totaal middenklasse.
We zijn onszelf in onze eigen bubbel zoveel met anderen aan het vergelijken, dat we soms lijken te vergeten dat er nog een hele laag boven zit. Ik denk dat de middenklasse de enige klasse is die zich constant bezighoudt met klassenverschillen. Ze kijken de hele tijd naar beneden en omhoog, maar nooit naar zichzelf.”
Laurens en Salma streven naar het perfecte plaatje, maar dat kind komt er maar niet. Een op de zes stellen heeft te maken met een verminderde vruchtbaarheid. “Je zou denken: iedere oen kan een kind krijgen, maar dat is nu eenmaal niet hoe het werkt. Als het niet lukt, lijkt me dat zo intens rot. Het is echt een oerdrang, denk ik. Voor kinderen kun je heel veel over hebben. Ik denk dat je steeds weer je eigen grenzen verlegt. We gaan toch voor ivf, we gaan toch naar België. Dat heb ik in mijn omgeving ook wel gezien.”
De roman toont ook de keerzijde van de medaille: het andere stel heeft een zoon, maar Sallie vindt het moederschap vooral tegenvallen. Ze houdt van haar zoon, maar niet van de moederrol. Ook wilde ze haar carrière eigenlijk over een andere boeg gooien, maar haar partner was haar met zijn restaurant voor. Ze stemt daar zelf mee in, maar zwelgt tegelijkertijd wel in zelfmedelijden.
Kemper: “Ze is een martelaar, en ik denk dat dat voor meer vrouwen geldt. Ook ik heb me wel een beetje verkeken op wat het moederschap met je doet en welke constructen daaromheen hangen. Een vriendin van mij zegt altijd, en ik gebruik dat ook in het boek: ‘Ik zou een heel leuke vader zijn.'”
“Als moeder moet je toch een soort heilige zijn. Ik werk nu vijf dagen in de week, omdat ik heel druk ben. En dan denk ik toch vaak: kan dat wel? Mannen denken dat niet. Het is niet dat ik geen leven meer heb, maar het moederschap is wel allesomvattend. Je zit met een touw aan die kinderen vast. Je kunt er wel een stukje van weg, maar je komt nooit helemaal los.”
Soms wil Jantine Jongebloed moeder worden (maar niet altijd): 'Niet meer bang voor spijt'
Ze zeggen altijd dat het krijgen van een kind niet af te dwingen valt, maar in Gelukkig maar wordt de zwangerschap letterlijk gekocht. Beide stellen krijgen door de overeenkomst wat in hun eigen leven ontbreekt door af te staan wat ze wel hebben. Als lezer vraag je je continu af wie in deze situatie nu eigenlijk de macht in handen heeft: het koppel met een lading geld op de bank of het koppel met de ongeboren baby. Aan wiens kant moet je nu eigenlijk staan?
Kemper: “Ik wilde dat de lezer eerst sympathie voor Sallie en Yonathan zou voelen. Ze zijn leuk, best herkenbaar. Tot je ineens ziet: ‘Ze zijn eigenlijk heel vervelend.'” Dat blijft wisselen. Bij het andere koppel, maar zeker bij Sallie. “Ze is de moederfiguur die totaal niet voldoet aan het ideaalbeeld. Ze is boos, eng en vaak onaardig tegen haar kind. En soms is ze juist ook stoer en grappig. Ik wilde daar een beetje mee spelen, zodat je als lezer niet weet waar je sympathie ligt. Misschien sta je uiteindelijk wel aan niemands kant.”
‘Gelukkig maar’ van Anouk Kemper is nu verkrijgbaar.
'Dikke mensen moeten van zichzelf houden, maar wel alleen met het doel dunner te worden'
LINDA. ontvangt een commissie wanneer je iets aanschaft via een affiliatelink op onze site.
