De Britse dichter Amy Key (46) had zich altijd een leven vol romantische liefde voorgesteld, maar die ene relatie bleef uit. In haar boek Arrangements in Blue onderzoekt hoe ze als veertiger haar leven ‘alleen’ wil vormgeven.
“Het is oké en niet oké tegelijk.”
Binnenkort neemt Key een sabbatical om zich volledig op het schrijven te richten, maar nu is ze nog ambtenaar by day, dichter by night. Ze moet dus haar lunchpauze opofferen om met LINDA. te bellen. Voor de camera verschijnt een zomerse jurk, warrig blond haar en een roze muur vol lijstjes. Later komt er temidden van al die knusheid ook nog een kat voorbij.
Arrangements in Blue is ten tijde van dit gesprek al meer dan een jaar uit, maar de reacties blijven komen. “Het is nogal wild geweest”, begint Key. “Soms een beetje overweldigend zelfs, omdat mensen zoveel tijd hebben doorgebracht met mijn stem en innerlijke leven dat ze me denken te kennen als intieme vriendin. Als je je kwetsbaar opstelt naar anderen, krijg je kwetsbaarheid terug. Dat is een voorrecht maar ook behoorlijk intens.”
Ze krijgt mails van vrouwen zoals zijzelf – die van jongs af aan verlangd hebben naar romantische liefde maar voor wie dat uiteindelijk nooit gebeurd is. Tegelijkertijd schrijven er ook veel mensen die juist niet aan die omschrijving voldoen. “Ik vroeg me daardoor af: is dit een makkelijke val om in te trappen? Dat je je leven bouwt rondom hetgeen dat je niét kunt krijgen, wat ontbreekt? Voor sommige mensen gaat dat over een kinderwens, voor anderen over een goede band met hun familie… Maar dat het leven waar je ingerold bent op gespannen voet staat met wat je diep vanbinnen verlangt.”
Toegeven dat je niet hebt wat je het liefste wilt, is iets heel kwetsbaars. “Ik vond dat ik zo rauw en eerlijk mogelijk moest zijn, want alleen op die manier bied ik lezers iets nieuws en waardevols. Maar soms denk ik wel: God, wat heb ik gedaan? Waarom heb ik dit alles de publieke ruimte ingeslingerd?”
David Nicholls over succes 'One Day', 15 jaar later: 'Inmiddels historische roman'
Wie Arrangements in Blue heeft gelezen, zal Keys gevoelens begrijpen. Het is een diép persoonlijk boek waarin ze de rafelranden niet glad strijkt. Aan de hand van het album Blue van Joni Mitchell gaat ze verschillende thema’s af – liefde, seks, thuis, geld, depressie, kinderen – en legt haar leven en overtuigingen onder de loep. Hoe is ze geworden wie ze is, en hoe wil ze haar leven vormgeven? Ze maakt het niet mooier (of slechter) dan het is en schrijft zonder terughoudendheid over eenzaamheid, schulden, afwijzing, schaamte en hoe complex en rauw de relatie met alles dat je bent kan zijn.
Het boek begon met een essay dat Key in 2020 schreef over Joni Mitchell en het onbeantwoorde verlangen naar die ene liefde. “Ik zie haar album Blue als de steiger van het boek. Ik kon mijn vragen tegen de liedjes aan bouwen.” Ze lacht. “Het voelde als een samenwerking met Joni, al doet ze niet actief mee. Ik luisterde constant naar Blue en dacht bij de lyrics van ieder nummer: waar doet dit me aan denken? Dat gaf me focus. En zo kwam ik uit bij grote vragen waar een leven zonder romantische liefde je mee confronteert. Hoe ziet thuis eruit? Waar haal je intimiteit vandaan? Wat doe je met de vraag van moederschap? Kun je alsnog een soulmate hebben?”
Op het iconische Blue – met nummers als River en A Case of You – zingt Mitchell bloedeerlijk over bijna alle facetten van de liefde. Zelf heeft ze ooit gezegd dat ze op dit album zó open was dat zich voelde als ‘het cellofaan van een pakje sigaretten’ – alsof ze geen enkel geheim voor de wereld had.
“Joni zei dat Blue mensen hun eigen intimiteit kon geven. En dat gold zeker voor mij: het gaf me een veilige plek om na te denken over alle moeilijke dingen die ik al jaren probeerde te vermijden. En een plek voor de ambivalentie van romantische liefde. Je hoort vaak dat het leven shit is zonder. Dat je het moet najagen omdat het de sleutel is tot een betekenisvol leven. Of je moet het volledig afwijzen, en zeggen dat je het niet nodig hebt. Ik dacht: waarom is er geen ruimte voor het tweeslachtige midden, waarin je tussen deze twee polen mag slingeren en geen kant hoeft te kiezen?”
Schrijfster Dolly Alderton over vrouwenvriendschap: 'Dat zijn óók liefdesverhalen'
Het is ruim twintig jaar geleden dat Key voor het laatst een vaste vriend had. Ze beschrijft het vinden van die éne levenspartner als “een mythische queeste” die je bijna wel moet najagen. “Zeggen dat je oké bent zonder voelt bijna als heiligschennis. Als ik bitter was, kwam dat doordat ik dacht dat anderen naar me zouden kijken en denken: ‘Amy heeft een leuk leven, maar met een partner zou het beter zijn.’ En dat narratief had ik vooral zelf gecreëerd, terwijl ik heus wel weet dat veel relaties ook bar slecht zijn.”
Een leven zonder blijft “oké en niet oké tegelijk”, zegt Key. “Ik ben nog niet helemaal over de schaamte heen dat ik door niemand gekozen ben. Dat ik dat in het boek toegeef, geeft me een kwetsbaar en onzeker gevoel. Want in onze cultuur maakt het je je nog steeds minder aantrekkelijk als je je hart op de tong draagt. En ik ben nooit goed geweest in cool zijn. Ik heb echt wel gedacht: na dit boek wil niemand meer met me daten want ik heb mezelf onthuld als een ongeliefd persoon die al heel lang single is. Als een weirdo.”
Ze beschrijft hoe ze zichzelf nog vaak uit elkaar trekt en elk stukje omdraait en analyseert – zoekende naar iets wat niet klopt, wat haar onaantrekkelijk maakt. Haar lijf, haar karakter, de keuzes die ze maakt en gemaakt heeft.
Wanneer Key hier met anderen over praat, schieten ze al snel in problem solving mode. “En dan zit je met een lijst vol corrigerende maatregelen waardoor je brein weer zegt: er is iets mis met me dat ik moet fixen. En natuurlijk hebben ze deels gelijk: als je in deze tijd een partner wilt, moeten de meesten van ons bijvoorbeeld toch echt op de apps. Maar door de jaren heen zijn die oplossingen steeds meer gaan voelen als een last, alsof ik zelf volledig verantwoordelijk ben voor de manier waarop mijn leven gelopen is.”
Romantische liefde is maar een van de velen soorten relaties in een mensenleven. Maar hoewel vooral vrouwen veel praten over vriendschap en hoe belangrijk het is, staat de romantische relatie volgens Key altijd bovenaan de hiërarchie. “Die liefde raakt ieder domein van je leven, terwijl vriendschap weggestopt wordt op een plek waar intieme zorg er bijvoorbeeld niet bijhoort. Er zijn zoveel interessante dingen te leren van culturen waar dit soort wederzijdse steun en hulp in moeilijke momenten veel meer aanwezig is. Kijk bijvoorbeeld naar de queer gemeenschap.”
Uit Keys boek blijkt hoe sterk haar vriendschappen zijn. En tóch vond ze het moeilijk om hulp te vragen. “Tijdens het schrijven dacht ik: hoe kan ik mijn verantwoordelijkheid pakken in vriendschappen? Voor wat ik zelf nodig heb en wat anderen van mij verwachten? Ik realiseerde dat mijn vriendschappen fantastisch en liefdevol zijn maar dat ik wel een hoop verborgen hield. En alleen omdat ik dacht dat ik sommige dingen alleen van een romantische partner kon verwachten, zoals mijn medicijnen ophalen bij de apotheek. Wat belachelijk is, want mijn vrienden willen me niet zien worstelen. Als ik nu vraag of ze mee willen naar een medische afspraak, of gewoon in mijn huis willen zijn omdat ik iemand om me heen wil hebben, zeggen ze altijd ja.”
Caroline O'Donoghue: 'Soms diagnosticeren we mannen liever als psychopaten dan mensen'
Wie in een romantische relatie zit, maakt na de dertig vaak meerdere klassieke mijlpalen mee. Samenwonen, trouwen, de geboorte van kinderen: allemaal zijn dat momenten waarop je gevierd wordt. Voor mensen die dit niet hebben, zijn die momenten zeer schaars. Key: “Of hebben ze in ieder geval een lagere status. We zouden daar anders over moeten nadenken.”
Van het vieren van de publicatie van een boek tot het feit dat iemand een phD heeft gehaald: Key vindt dat we het belangrijker mogen maken. “Er zijn genoeg mensen die het gevoel hebben dat ze altijd anderen vieren in plaats van dat ze zelf gevierd worden. Dus waarom creëren we niet meer van dat soort momenten, en kennen we ze ook écht waarde toe? Als je zelf een doop, bruiloft en verlovingsfeest hebt gehad, kijk dan eens naar de mensen om je heen en bedenk: wat kan ik voor hen doen?
Pas zei een vriendin die een verjaardagsborrel gaf dat ze graag een taart wilde maar dat het treurig voelde om die zelf te moeten kopen. Ik zou graag willen dat we dan vanuit onszelf denken: we gaan deze persoon vieren en we zorgen voor een taart, we maken uitnodigingen en nemen champagne mee.”
Key dacht altijd dat ze geen kinderen wilde, totdat het halverwege de dertig ineens toch begint te kriebelen. Ze probeerde alleen moeder te worden, maar die wens is om meerdere redenen nooit uitgekomen. “Ik heb daar gemengde gevoelens over. Technisch gezien kan ik nog zwanger worden, maar de deur is toch gesloten. Ik denk dat er over twintig jaar momenten zullen zijn dat ik naar kinderen verlang en spijt heb, maar ook dat het goed is. Er zijn zoveel andere manieren waarop ik nu in mijn leven kan moederen.”
Ze schrijft over de zorg voor een zieke vriend en de katten die haar jaren geleden uit een depressie hielpen en nog steeds bij haar wonen. “Ik heb er vrede mee dat ik niet altijd complete vrede zal voelen. Dat voelt fijner dan mezelf te forceren het te accepteren en vervolgens bitter worden. Ik wil mezelf toestaan te voelen wat ik voel. Wel blijft het niet-hebben van kinderen iets waardoor je je nog meer buitengesloten kunt voelen. Van: ‘Je hebt geen kinderen én geen romantische liefde? Gód, wat heb je dan?'”
Open relaties zijn net zo ingewikkeld als monogamie, laat Philip Huff zien: 'Aan pijn ontkom je niet'
In het laatste hoofdstuk schrijft Key dat ze nooit gedefinieerd wilde worden door een man of romantische relatie – maar ook niet door het ontbreken ervan. “Ik merk dat ik dat vaak zeg, maar ik blijf het ouderwets vinden dat iedereen nog steeds gedefinieerd wordt door zijn romantische status.”
In haar boek laat ze zien hoe ze voor zichzelf een knus huishouden heeft gecreëerd. Ze beschrijft haar appartement als een met zorg gecureerde plek vol kunst, boeken en kussens: een ‘metgezel’ in haar leven. “Het is er troostrijk, warm en uitnodigend maar het prikkelt me ook door alles wat ik heb verzameld. Dat begon als een antigif tegen de huurcultuur in Londen waar alles altijd onzeker en tijdelijk was. Daarom probeerde ik in de tijd dat ik ergens was, die plek zo huiselijk mogelijk te maken. Tegen de tijd dat ik 41 was en een appartement kon kopen, had ik héél véél spullen.”
Inmiddels beschrijft ze haar solo-weekenden thuis als een ‘eigen vorm van intimiteit’. “Het heeft even geduurd voordat ik het zo kon zien: in mijn twenties voelde ik me in een weekend zonder plannen verschrikkelijk verwaarloosd. Het vergt oefening en volwassen worden maar inmiddels koester ik die tijd alleen als kleine, luxe momenten waar een gouden rand omheen zit.”
‘Arrangements in Blue: Notes on Love and Making a Life’ van Amy Key is nu verkrijgbaar.
Je kunt ook te veel vrienden hebben, ontdekte Elizabeth Day: 'Ik was verslaafd'
