Trigger warning: dit artikel beschrijft online (seksueel) misbruik.

Online veiligheid van kinderen

Pieter Melsen werkt als zedenrechercheur bij de politie Rotterdam. Hij is gespecialiseerd in het verhoren van kinderen tussen de vier en twaalf jaar die mogelijk het slachtoffer zijn van seksueel misbruik.

Voor Melsen is het niet zijn eerste kinderboek waar hij zijn expertise verwerkt in de boodschap. Samen met zedenrechercheur Wouter Vaessen heeft Melsen eerder Sam en het niet-leuke geheim geschreven, waarin een jongen worstelt met een geheim dat maar blijft groeien, omdat hij er niet over durft te praten. In dat boek wordt het geheim niet onthuld, zodat ieder kind zich in het boek kan herkennen.

Het kinderboek Charlie: een boek over aanraken en aanzitten, dat gaat over seksueel misbruik, heeft Melsen geschreven met klinisch psycholoog Iva Bicanic. Nu brengt hij een boek uit over online veiligheid, met Iris Knoops. Zij is, naast haar werk als digitaal zedenrechercheur, oprichter van Sociaal Veilig, waarmee ze voorlichting geeft op scholen, bij gemeentes en andere instellingen over het veilig gebruikmaken van het internet.

Mia & James en het grote online avontuur

Mia & James en het grote online avontuur gaat over twee kinderen die stiekem de online wereld gaan ontdekken. Hun vriendje Chip maakt hen wegwijs op het internet en waarschuwt ze voor de gevaren ervan. Zo leert Chip aan James dat hij niet zomaar zijn persoonlijke gegevens moet delen met anderen. “Kinderen zien leuke dingen over het internet in het boek, maar leren ook dat het een schaduwkant heeft”, vertelt Knoops.

Zo klikt Mia op een nep-advertentie, waardoor ze achterna worden gezeten door virussen. Een aardige jongen redt het tweetal van de virussen, maar blijkt toch niet zo aardig te zijn. Wanneer hij Mia en James op de foto zet, vraagt hij of Mia het durft om haar buik te laten zien voor de camera. Ze doet het, maar voelt zich er niet zo fijn bij. “Met dit boek kunnen ouders, verzorgers, leerkrachten en behandelaars online veiligheid op een toegankelijke, laagdrempelige manier bespreken, zonder dat het belerend overkomt.”

Tekst gaat verder onder de foto.

Een bladzijde uit het boek.

Online misbruik

In hun werk komen Knoops en Melsen schrijnende zaken tegen. Melsen: “Wij weten als geen ander hoe gevaarlijk het internet kan zijn, en dat was voor ons de reden om in een kinderboek het internet aan te kaarten.”

Het internet biedt ook genoeg mogelijkheden, benadrukken de rechercheurs. “De online wereld is superleuk, we willen niemand bang maken. Kinderen maken er vrienden en leren nieuwe dingen. Maar het gevaar is vooral dat niet alles is wat het lijkt. Kinderen zijn goed van vertrouwen, maar daardoor des te gevoeliger voor mensen met verkeerde bedoelingen.”

Opvoeddeskundige Tamar de Vos - van der Hoeven over cyberpesten: 'Bespreek de online wereld met je kind'Lees ook

Knoops schetst een veelvoorkomend voorbeeld. “Veel plegers doen zich in games en chats voor als een leeftijdsgenoot, om een vriendschap op te bouwen. Vaak zijn de plegers ook nog heel goed in het gamen, waardoor het kind tegen die persoon opkijkt. Veel spellen hebben een bepaald betaalmiddel, zoals coins. De pleger daagt een kind, na een lange tijd contact te hebben gehad, uit om dingen te doen voor coins. Bijvoorbeeld: ‘Als jij je piemel laat zien, krijg jij zoveel coins’. Omdat een (jong) kind meestal nog geen seksuele gedachte heeft bij een geslachtsdeel, vindt een kind het misschien gek, maar wil het vooral die coins. De daders weten haarfijn hoe ze kinderen zo ver kunnen krijgen.”

Tips voor ouders

Knoops ziet dat ouders zelf ook lang niet altijd bekend zijn met de gevaren van het internet. “Als kinderen gaan buitenspelen, vragen ouders hoe het was. Kinderen zitten soms uren, zonder toezicht, op internet, waar ze aan van alles blootgesteld kunnen worden. Ouders denken toch al snel dat het wel veilig is, de kinderen zitten immers binnen. Dan wordt er niet gevraagd hoe het spelen was, terwijl dat net zo belangrijk is.” Daarom vinden Knoops en Melsen het belangrijk dat ouders, verzorgers, behandelaars en leerkrachten zich meer bewust worden van wat er online kan gebeuren.

Knoops deelt een aantal tips: “De online wereld is een wereld op zich. Wij stimuleren heel erg dat ouders samen met kinderen het internet ontdekken. Vraag vaker hoe het gamen was, en kijk een keer mee. Zo zie je met wie je kind praat en gamet. Heb vooral begrip en geen oordeel. Veel ouders vinden gamen niet boeiend, maar het is heel belangrijk dat je de wereld van je kind probeert te begrijpen. Kinderen zouden eerder naar hun ouders stappen wanneer ze het idee hebben dat pap en mam hen snappen. Zo zorg je dat je kind zich vrij voelt, en dat het vertrouwd voelt om het te delen als er iets vervelends gebeurt.”

Politie en Centrum Seksueel Geweld

Mochten ouders een vermoeden hebben – of zelfs ontdekken – dat hun kind via het internet wordt misleid of misbruikt, dan kunnen ze naar de politie stappen. Knoops: “We willen achterhalen wie de pleger is. Helaas maakt een dader vaak meer slachtoffers. Dat is voor de kinderen zelf ook goed om te weten: ze zijn bijna nooit het enige kind. Door hun verhaal te delen, helpen ze er vaak ook andere kinderen mee.”

Ze deelt wat ze van het slachtoffer willen weten. “We vragen het kind hoe het contact is ontstaan, en wat het heeft moeten doen om de foto’s te sturen. Ook willen we uitsluiten of er lijfelijk contact is geweest. We willen een kind zo snel mogelijk uit de benarde situatie halen. De druk op de kindjes is zo groot, vaak komt er schaamte bij kijken. We hebben ook situaties meegemaakt dat kinderen zichzelf van het leven beroven door wat ze hebben meegemaakt.”

Alles onder één dak bij nieuw Centrum Seksueel Geweld Amsterdam: 'Iedereen met een nare ervaring kan hier terecht'Lees ook

Melsen vult aan: “Naast contact opnemen met de politie, kunnen ouders altijd terecht bij het Centrum Seksueel Geweld. Daar kunnen ze hun verhaal doen en vragen hoe ze hun kind het beste kunnen helpen. Vaak denkt een kind, vooral bij daadwerkelijk seksueel misbruik, dat ze de enige zijn die dit overkomt. Het is heel belangrijk dat een kind hoort dat het nóóit hun schuld is en er helaas veel kinderen zijn die naaktfoto’s hebben gestuurd of zijn aangeraakt.”

Les

Hoewel er over de online wereld nog veel meer waarschuwingen te geven zijn, deelt Melsen de drie belangrijkste: “Laat niet overal je gegevens achter, druk niet zomaar ergens op en probeer goed na te denken of je een foto gaat sturen, want niet iedereen is wie die zegt te zijn.”

“De online wereld is niet meer weg te denken uit de wereld van een kind”, zegt Knoops. “Ouders willen zich er soms tegen verzetten, door een kind geen mobiel te geven. Het liefst wacht je zo lang mogelijk met schermtijd, maar tegenwoordig kun je je kinderen er niet helemaal tegen beschermen. Ze komen er dan wel op een andere manier mee in aanraking, zoals op school of bij andere kinderen. Een kind is nieuwsgierig en wil op avontuur met vriendjes en vriendinnetjes. Vroeger zaten de kinderlokkers in de bosjes of de speeltuin, tegenwoordig zitten ze waar de meeste kinderen zitten – en dat is online. Daarom is het voor ieder kind, met of zonder mobiel, belangrijk de lessen mee te krijgen.”

Het boek is mede daarom voor kinderen vanaf zes jaar. “Het boek is er met name voor kinderen die net aan de voorkant staan van het ontdekken van het internet”, zegt Melsen. “We zouden het mooi vinden als ouders en leerkrachten het gaan voorlezen, en dat de kinderen aan Mia en James denken wanneer ze op het internet gaan.”

Heb jij seksueel geweld meegemaakt en wil je daarover praten? Centrum Seksueel Geweld biedt professionele hulp en is 24/7 bereikbaar via het telefoonnummer 0800 – 0188. 

Zedenrechercheur Pieter en klinisch psycholoog Iva spreken kinderen over seksueel misbruik: 'Het zijn schrijnende zaken die je tegenkomt'Lees ook