Je kind niet meer zien omdat je ex-partner hem of haar tegen je opzet. Ouderverstoting komt vaker voor dan je denkt. Zo heeft Ewout Kieckens (54) zijn dochter Sara* inmiddels al bijna drie jaar niet gezien.
Wat is ouderverstoting, en wat doet het met kinderen én ouders? LINDA.nl legt het uit.
Ooit was je verliefd, maar na de (vecht)scheiding kan jouw ex-partner je wel schieten. Hij of zij stookt de kinderen tegen je op, waardoor ze je niet meer willen zien. Hoewel Ewout en de moeder van Sara een tumultueuze relatie hadden, treffen ze in eerste instantie gewoon een omgangsregeling. Maar sindsdien verhuist zijn ex met Sara (nu 13) om de haverklap door heel Europa. Ze weigert Ewout op de hoogte te houden van hun plannen.
Als Ewout zijn dochter wel ziet, ontstaat er steeds meer afstand. Inmiddels heeft hij haar al bijna drie jaar niet gezien, en weet hij niet waar ze is. Hij schreef er onder het pseudoniem van Alain Donker een boek over. Eerder sprak LINDA.nl Ewout al uitgebreid over zijn gemis.
In Nederland woonden in 2017 de ouders van 727.000 kinderen niet meer bij elkaar. In tien tot twintig procent van die gevallen krijgen die ouders het niet voor elkaar om het ouderschap samen te verdelen en te regelen.
De term ouderverstoting is binnen de wetenschap controversieel, vertelt Louis Tavecchio, emeritus hoogleraar pedagogiek aan de UvA. Hij was lid van het Expertteam Ouderverstoting dat de Minister voor Rechtsbescherming in februari advies gaf over de aanpak van vechtscheidingen. “Als je niet weet wat het betekent, lijkt het alsof de schuld bij het kind ligt. Terwijl het een ouder is die de omgang van het kind met de ander weigert, blokkeert of frustreert.”
“Ik noem het daarom liever complexe omgangsproblematiek. Want kinderen beslissen zelf – tenzij er sprake is van mishandeling of misbruik – niet snel spontaan dat ze een ouder niet willen zien, ook als een kind het zelf lijkt te willen. Ze horen dan bijvoorbeeld zoveel negatieve dingen dat er angst of weerstand ontstaat. Een kind kan zo ook in de fuik van een loyaliteitsconflict terecht komen, zoals: wanneer ik naar mama ga, wordt papa boos of verdrietig.”
D66 en SP willen 'ouderverstoting' bij scheiding aanpakken
De laatste keer dat Ewout zijn dochter zag, was 20 januari 2019. Ze zagen elkaar “een paar uurtjes” in Spanje, waar ze destijds met haar moeder woonde. Vader en dochter hadden elkaar negen maanden niet gezien: Sara was voor het laatst bij hem in zijn woonplaats Rome tijdens Pasen 2018.
Afspraken werden daarna steeds op het laatste moment afgezegd. Ewout diende halverwege 2018 een verzoekschrift in omdat zijn bezoekrecht niet nageleefd werd. Pas begin 2019 willigde de rechtbank zijn verzoek in.
Was dat maar eerder gebeurd, zegt Ewout. “Sara was ineens heel afstandelijk: mama wist alles, en alles wat ik zei of deed was fout. “Hij heeft geen idee wat haar moeder over hem heeft gezegd. “Daar kan ik alleen maar naar gissen. Het was vast niet meteen: ‘papa is een gek.’ Dat gaat subtieler.”
Als een ouder zich niet aan omgangsregelingen houdt, moet eerder ingegrepen worden, zegt Tavecchio. De politie kan en wil vaak niet meewerken. Maar moet het via de rechter gebeuren, dan duurt het wel even. “Dat is het zwakste punt in de Nederlandse rechtspraak. Terwijl het juist zo belangrijk is om geen tijd te verliezen. Als ouder en kind elkaar lange tijd niet hebben gezien, wordt de kans steeds groter dat er langdurig of blijvend contactverlies optreedt.”
Ewout kan daarover meepraten. “Het vergif was toen al een beetje in haar gekomen. Ze was altijd een vrolijk, normaal meisje, maar ineens sprak ze monotoon en was ze heel koud. Ze zei dat ze zich voor me schaamde. Als vader is dat natuurlijk niet leuk om te horen van een meisje van elf.”
Vaak wordt ouderverstoting niet op tijd door jeugdinstanties gesignaleerd. Het Expertteam Ouderverstoting pleit daarom in hun rapport onder andere voor een Scheidingsadviesteam. Wanneer geconstateerd wordt dat een kind geen contact meer heeft met de vader of moeder, moeten de ouders daar verplicht naartoe. “De experts in dat team weten alles over ouderverstoting. Zo kun je het probleem aanpakken voordat het escaleert. Als een van de ouders weigert om mee te werken, moeten ze meteen naar de rechter.”
Donorkind Iris: 'Ik zag de blik in z'n ogen en wist: dit is mijn vader'
Twintig procent van de volwassen kinderen heeft na de scheiding geen contact meer met hun vader. Vijf procent ziet hun moeder niet meer. Contactverlies kan vergaande consequenties hebben, zegt Tavecchio. Deze kinderen hebben bijvoorbeeld vaak minder zelfvertrouwen. “Ze denken dan toch: waarom heeft mijn moeder niet meer moeite gedaan om me te zien? Sommige mensen willen zelf geen kinderen meer. Ze zijn dan bang dat, hoewel ze het niet zo bedoelen, ze dezelfde fout zullen maken als hun ouders.”
Ook Ewout is bang voor psychische schade bij zijn dochter. “Ik ben bang dat ze zichzelf kwijt is, en dat ze een boze vrouw wordt. Ik wil haar graag een goed tegenwicht geven aan de geïsoleerde omgeving waar ze nu is. En daar zal altijd een plek voor haar moeder zijn, want Sara heeft recht op ons allebei.”
Maar ook de gevolgen voor de ‘verstoten’ ouder zelf zijn groot, zegt Tavecchio. “Alles staat dan in het teken van het feit dat ze hun kind niet kunnen zien. Het verpest hun hele leven: ze worden depressief of ze verliezen hun baan. Hun kwaliteit van leven wordt vaak drastisch minder.”
Bij Ewout valt dat mee, zegt hij. “Natuurlijk ben ik er veel mee bezig, maar het is niet zo dat ik altijd met een downstemming uit bed kom. Ik heb een leuke vrouw en een fantastisch stiefkind. Soms als ik te lief voor haar ben, voelt het wel even alsof ik Sara verraad. Maar dat is mijn eigen geneuzel, want tegelijkertijd weet ik dat mijn band met mijn stiefdochter heel anders is. En mijn leven gaat natuurlijk wel door, al blijf ik altijd voor Sara vechten.”
* Sara is net als Alain Donker een pseudoniem. De moeder van Sara is van de radar verdwenen en wordt door justitie gezocht. Zij was daardoor niet bereikbaar voor commentaar.
