Het is helaas de realiteit: niet elke zwangerschap eindigt met de bevalling van een gezond kind. Melanie Plaggenmarsch van Stichting Still fotografeert stervende en overleden baby’s, zodat hun ouders voor altijd een aandenken hebben.
Ze vertelt wat er allemaal komt kijken bij dit beroep.
Plaggenmarsch werkt in 2013 als ‘gewone’ fotograaf, als een zwangere vrouw contact met haar opneemt. Ze is 33 weken in verwachting en heeft net ontdekt dat haar kindje kort voor of net na de bevalling zal overlijden. “Ze hoopte dat haar baby nog heel even zou leven en dat ik die momenten met de camera zou kunnen vangen. We deden eerst een zwangerschapsshoot en toen haar bevalling begon, mocht ik mee. Het meisje heeft nog ruim een uur geleefd en is overleden waar ik bij was. In die tijd heb ik zes gigabyte aan foto’s en filmpjes gemaakt. Materiaal waar zij het voor de rest van hun leven mee moeten doen.”
De volgende dag wordt ze gebeld door het ziekenhuis. Zij hebben een soortgelijk verhaal waarvan ze ook graag foto’s willen laten maken. Plaggenmarsch doet ook deze fotosessie en het balletje begint te rollen. Acht jaar later bestaat deze stichting uit 140 fotografen, die elke week zo’n 45 stervende of overleden kindjes vastleggen. Alles draait op donaties en giften, de fotografen doen dit vrijwillig naast hun reguliere werk. Ouders hoeven overigens nooit te betalen voor foto’s van hun kindje. Ze krijgen de beelden naderhand kosteloos toegestuurd als blijvende herinnering.
Sommige bevallingen staan gepland, maar de telefoon staat dag en nacht aan voor noodgevallen. Bij een vooraankondiging van een bevalling neemt Plaggenmarsch het liefst goed de tijd om alles door te spreken met de ouders. “We proberen hen zo goed mogelijk voor te bereiden en moedigen hen ook aan om hun kind echt te verwelkomen. Je bent snel alleen maar bezig met het afscheid, maar op zo’n moment word je wél vader of moeder. We stimuleren hen daarom om er ook een mooi moment van te maken, door bijvoorbeeld mooie kleertjes of een mandje aan te schaffen.”
Tijdens de bevalling blijft de fotograaf te allen tijde op de achtergrond. “Je laat de ouders in het moment en bemoeit je niet met wat er gebeurt. Dit is het intiemste moment van iemands leven, dat je wordt toegelaten is al een enorme eer. Je doet op de achtergrond je werk en als de rust in de kamer is wedergekeerd, neem je nog tijd om details te fotograferen. Handjes, voetjes en wimpers bijvoorbeeld.”
Beeld: Stichting Still / Lumi fotografie
Sommige organisaties fotograferen een kind alleen na het overlijden. Plaggenmarsch legt, waar mogelijk, juist de momenten vast waarop een kind nog in leven is. “Die momenten zijn zó waardevol, ook laatste momenten. Als bijvoorbeeld een behandeling op de ic wordt stilgelegd, zien ouders hun kindje vaak voor het eerst zonder pleisters en slangen. Onze fotograaf blijft altijd om dit vast te leggen, hoe lang zo’n proces ook duurt. Daarna mogen ze hun kind vaak in bad doen en aankleden. Dit kan maar een keer, dus dat fotograferen we met liefde voor hen.”
Het is bijzonder werk, maar het eist zijn tol. Niet alleen door de onregelmatige uren, maar ook door de hevigheid van sommige situaties. “Dit werk maakt zeker impact op mensen. We ondersteunen elkaar heel erg en bespreken iedere bevalling na. We willen niet dat fotografen iets moois maken en daar zelf problemen aan overhouden. Een paar keer per jaar stopt iemand met dit werk omdat het te heftig wordt, maar de meeste fotografen blijven omdat ze de waarde hier van inzien.”
Het werk bestaat gelukkig niet alleen maar uit heel veel verdriet, vertelt Plaggenmarsch. “Je ziet ook hoe mensen ouders worden, je ziet hoeveel trots en liefde er is voor zo’n kind. Je moet je voorstellen: als je moeder wordt heb je hopelijk een heel leven vol liefde te geven. Deze mensen stoppen al die liefde in een heel kort tijdsbestek. Dat is heel mooi om mee te maken. Ooit zei iemand: ‘De liefde is nergens zo voelbaar als in een ruimte waar mensen afscheid van elkaar nemen’. Dat is écht waar.”
De laatste jaren wordt er anders gekeken naar de dood, merkt Plaggenmarsch op. Tot ver in de jaren tachtig was namelijk het idee dat de binding met je kind pas begint zodra je het ziet. Daarom werden zieke of stervende kindjes direct na de geboorte al weggehaald, zonder dat de ouders hen zagen.
“We krijgen nog regelmatig telefoontjes van bejaarde mensen die dit hebben meegemaakt. Zij weten vaak niet eens of ze een jongetje of meisje hebben gekregen. Gelukkig is de begeleiding tegenwoordig veel beter en wordt het rouwproces bespreekbaar gemaakt. Het is ook prachtig dat doodgeboren kinderen nu bijgeschreven mogen worden, dat geeft nog meer erkenning.”
Dankzij deze ontwikkeling kan Stichting Still nu zonder problemen in alle Nederlandse ziekenhuizen terecht. “De foto’s die we maken zijn van onschatbare waarde voor veel mensen. We doen dan ook wat nodig is: als mensen ons in een week tijd tien keer bellen, dan komen we ook tien keer. Wat hun wens is, gaan we regelen. Dat is het minste wat je kunt doen.”
Melanie Plaggenmarsch:
Renee is uitvaartfotograaf: 'Vooral nu zijn afscheidsfoto's erg belangrijk'
