Annemarie Haverkamp was moeder. Sinds de dood van haar zoon is ze op zoek naar een nieuwe identiteit. Annemarie (48) woont samen met haar man en schrijft.
‘Een kind verliezen is duizendvoudig liefdesverdriet’, las ik laatst. De woorden kwamen van Pieter Wispelwey, een vader en muzikant die zijn 16-jarige zoon verloor bij een verkeersongeluk.
Ja, dacht ik, zo is het. Liefdesverdriet in duizendvoud. Zo kun je het uitleggen aan mensen die zich een voorstelling proberen te maken van hoe het voelt. Iedereen heeft weleens liefdesverdriet meegemaakt, maar slechts een kleine groep moest zijn eigen kind naar het graf dragen.
Wat doodsverdriet anders maakt, is de manier waarop je probeert eroverheen te komen. Het is niet gebruikelijk de foto’s van je ex-geliefde aan de muur te laten hangen, zodat je elk moment van de dag aan hem herinnerd wordt. Terwijl je (laat ik voor mezelf spreken: ik) dat wel doet bij een kind dat er niet meer is. Geen kiekje mag verwijderd worden, want je wilt niets liever dan hem zo vaak mogelijk zien.
Als een relatie uitgaat, houd je op zeker moment grote schoonmaak. De boeken van de ex moeten weg, een achtergebleven trui gaat in de kledingcontainer. Misschien ruik je er nog een keer aan, maar je weet dat het beter is het tastbare verleden op te ruimen zodat je door kunt gaan. Het verdriet mag niet tussen jou en de toekomst in komen te staan.
In onze boekenkast thuis staan nog plaatjesboeken van Job. Eerst waren het zes schappen, na het eerste jaar had ik de collectie uitgedund tot vier planken en vorige week droeg ik een enorme stapel naar boven zodat nog maar twee schappen in de huiskamer zijn gevuld met boeken van Job.
Mijn man nam het me niet in dank af. De boeken hoorden daar gewoon te staan, vooral de stukgelezen boeken. Onze vaste oppas die ook na Jobs dood gewoon bleef komen, schoot direct vol toen ze zag dat er herinneringen waren gewist. Waarom? Omdat ze wist dat er niets voor terug zou komen.
Dat is het wezenlijke verschil met liefdesverdriet: daar wil je uiteindelijk overheen komen zodat er ruimte ontstaat voor een ander. Bij een overleden kind weet je dat die plek voor altijd is vergeven. Er wacht geen nieuwe Job op een datingsite vol potentiële kandidaten (‘It’s a Match!’). Je kijkt op een feestje niet om je heen in de hoop dat je blik blijft hangen op een ander exemplaar dat er toch ook goed uitziet. Een kind dat je zelf op de wereld hebt gezet, is onvervangbaar.
Dus haal je zijn foto’s niet weg, maar voeg je juist nieuwe toe. Dus koester je elk speelgoed dat hij met zijn vingers heeft aangeraakt. Dus naai je een herinneringsdeken van zijn kleding zodat je nooit, nooit zal vergeten welke pyjama hij droeg als hij op zondagochtend tegen je aan in het grote bed lag. Na de ontreddering die ik zag bij mijn man en de oppas, zette ik Jobs lievelingsboeken terug in de boekenkast.
We willen verder, maar we willen ook stil blijven staan. De herinneringen aan Job zijn alles wat we nog hebben. Beginnen we dingen te vergeten, dan duiken we bewust weer onder in de wereld die ooit de zijne was. Niets mag verloren gaan. Zelfs aan de pijn houden we vast, want als die minder wordt, wat blijft er dan over? Een kind verliezen is duizendvoudig liefdesverdriet, en dan levenslang.
'De begraafplaats van Job is een verlengde van mijn huis geworden, de achtertuin die we niet hebben'
Annemarie Haverkamp is schrijver en journalist. Ze won twee debuutprijzen met haar roman De achtste dag en publiceerde na de dood van haar zoon Het boek van Job. Ze vraagt zich af wie ze nog is nu haar rol als moeder is uitgespeeld. Annemarie is getrouwd met Rob.
