Lees ook
OM acht moeder verantwoordelijk voor dood Sharleyne (8) en eist tien jaar cel

Voor zijn dood was mijn schoonvader directeur van de Raad voor de Kinderbescherming in Amsterdam. Zijn vrouw, mijn schoonmoeder, was als maatschappelijk werker betrokken bij de meest deerniswekkende familiezaken waarbij onmachtige ouders hun kinderen op ondenkbare wijze verwaarloosden en mishandelden.

Ik, nog geen moeder van twee dochters, luisterde gefascineerd – en soms geërgerd – naar hun verhalen uit de praktijk. Hoe de zaken zo veel complexer zijn dan buitenstaanders zien, hoe slecht wij als leken een oordeel kunnen vellen. Hoe beperkt ouders soms zijn, hoe je daar als hulpverlener ook rekening mee moet houden. Dat oplossingen zich niet helder aandienen. En ik weet nog dat ik altijd zei: “Wat kan mij die ouders schelen, het gaat om het kind.” Dat vonden mijn schoonouders natuurlijk ook, maar zo eenvoudig is de werkelijkheid niet.

Geschiedenis van verwaarlozing

Dat blijkt ook maar weer uit het leven van Sharleyne Remouchamps dat slechts acht jaar duurde. Al lang voor haar fatale val van de tiende verdieping van flatbouw De Arend in Hoogeveen, was het gezin bekend bij zorginstanties. Wisten leerkrachten dat er ‘iets niet klopte’ aan dat ‘stille, verlegen maar lieve’ kind.

“Een keer wilde ik haar mee naar huis nemen en in bad doen, zo stonk ze,” zei een juf. Maar ze deed het niet. Buurtbewoners wisten wel dat moeder Hélène een drankprobleem had. En dat het thuis niet deugde. Een keer vroeg een buur waar haar moeder was, Sharleyne wist het niet. Zelf heb ik weleens een buurjongen iets te vaak met blauwe plekken gezien. Maar verder dan wat vuile blikken naar zijn ouders werpen, kwam ik ook niet.

Fatale nacht: val van balkon

In de nacht van 7 op 8 juni 2015 hoort een flatgenoot, om 02.30 uur, een klap. Als hij vanaf de balustrade naar beneden tuurt, ziet hij Sharleyne liggen. Hij kijkt vervolgens naar boven en ziet haar moeder die ook naar beneden kijkt. Als de politie arriveert, is Hélène beneden. Onder haar trui heeft ze twee blikjes bier. Op het politiebureau zwijgt ze. Een alcoholtest wijst uit dat ze flink heeft gedronken.

Er kunnen maar drie dingen gebeurd zijn: Sharleyne is gevallen, geduwd of gesprongen. In de maanden daarop wordt zelfmoord uitgesloten: niet alleen komt, volgens het CBS, zelfmoord op die leeftijd niet voor, ook worden er geen voetafdrukken gevonden op de reling die je wel zou verwachten als ze was gesprongen. Blijft vallen of gooien over. Voor het laatste vindt de politie geen aanwijzingen en dus wordt Héléne snel weer vrijgelaten.

Waar was Jeugdzorg?

Dan komt vader Victor Remouchamps prominent in beeld. Als Sharleyne vier is, scheiden haar ouders na een turbulent huwelijk. Het gezin komt vanaf 2012 in zicht bij verschillende instanties. Uit een inspectierapport: ‘De eerste zorgmelding ging met name over huiselijk geweld tussen ouders en middelengebruik (…).’

Na de scheiding probeert vader met een online DNA-test te bewijzen dat hij de biologische vader niet is. Hélène denkt dat ’t hem om geld te doen is. “Hij wilde Sharleyne nog wel zien, maar niet voor haar betalen,” zegt zij in een interview met Trouw in juni 2016. Remouchamps start samen met zijn advocaat een eigen onderzoek omdat hij Hélène verantwoordelijkheid houdt.

Op 17 februari 2016 reconstrueert onderzoeksprogramma Zembla de zaak tot dan toe en houdt verschillende partijen tegen het licht. In de uitzending zegt Jan-Dirk Sprokkereef, de vicevoorzitter van Jeugdzorg Nederland dat hij “niet denkt dat we gezinsdrama’s altijd kunnen voorkomen.” Sprokkereef krijgt behoorlijk wat kritiek te verduren want feitelijk zegt hij dat Jeugdzorg kinderen niet altijd kan beschermen.

Interview met Hélène J.

Op 11 juni 2016 spreken Trouw-journalisten Antal Crielaard en Maaike Bezemer, Hélène J. Het is de eerste keer dat de moeder iets zegt. Behalve over de gebeurtenis, “op aanraden van haar advocaat. Ik wil best mijn verhaal doen, maar dan kunnen ze er woorden of zinnen uitpikken en dat wordt dan zo gedraaid dat het tegen je wordt gebruikt,” aldus Hélène in het interview. Twee jaar later, als Hélène weer spreekt maar nu voor de rechtbank, zegt ze over die avond: “Ik vind het zelf ook raar, maar ik heb er geen verklaring voor. Ik ben dat hele stuk kwijt. Ik denk door paniek. Ik weet het gewoon niet.”

Over haar drankgebruik zei Hélène in Trouw: “Ik moest gewoon werken. Dan kom je je bed toch niet uit, als je zoveel drinkt? Ik heb mijn verantwoordelijkheid als moeder gepakt.” Toch is het zo dat Hélène zich in 2013 meldde bij Verslavingszorg Noord-Nederland waar ze na twee sessies klaar was. Volgens Hélène is een verkeerd beeld ontstaan van Sharleyne “als een miezerig poep-en-plaskindje. Dat was ze niet.”

Ook Hélènes ouders, die vaak hielpen, herkennen zich niet in het verhaal van Victor van een zwaar verwaarloosde Sharleyne. Zo zegt oma Jos in het interview: “Ze was ook gezond. In de media wordt gezegd dat ze nauwelijks te eten kreeg. Ze was vier dagen in de week bij ons. ’s Avonds aten we hier vaak met z’n vieren.” In 2013 wordt het traject bij Jeugdzorg positief afgesloten. Wel wordt vader Victor – die het gedrag van Sharleyne als lastig ervaart – geadviseerd meer tijd met haar door te brengen.

Dus wat is er dan gebeurd met Sharleyne?

In maart 2017 wordt Hélène J. alsnog in staat van beschuldiging gesteld. Vlakbij het lichaam van Sharleyne was een oranje knuffelpoes gevonden. Na een forensische reconstructie wordt vastgesteld dat Sharleyne niet met de knuffel in haar hand over de reling heeft kunnen klimmen. Daarbij zijn er op het lichaam sporen van wurging gevonden. Op 18 juni 2018 luidt de eis van het OM, doodslag met tien jaar cel.

Uiteindelijk is dit een verhaal met alleen maar verliezers. Van een moeder die misschien nog wel van haar dochter hield, maar volstrekt incapabel was als verantwoordelijke ouder. Van een omgeving die niet ingreep. Van zorginstanties die over elkaar heen buitelden. Van een vader die met een DNA-test liet aantonen dat hij niet haar biologische vader was. En die nu zegt dat hij PTSS en schokschade te hebben opgelopen en daarvoor een schadevergoeding van 100.000 euro eist van zijn ex-vrouw. Overigens was de rechter zeer kritisch over de eis en vond het OM 30.000 euro ‘wel voldoende.’ En vooral van een klein meisje dat altijd vrolijk was maar in zulke omstandigheden was geboren dat ze, zonder hulp, geen schijn van kans had.

Dus waar is het misgegaan?

Overal dus. Bij iedereen. Daarom moest ik denken aan al die verhalen van mijn hulpverlenende schoonouders, over gezinnen bij wie zoveel loos is dat er vrijwel geen beginnen aan is. Moeten we met elkaar accepteren dat sommige kinderen, hier in Nederland, niet te redden zijn? Nee, dat verdom ik toch echt.