Ze reageert fel als ik vertel dat de ziekte is doorgedrongen tot in plaatsen buiten haar long, waardoor de ziekte ongeneeslijk is geworden: “Ik ga deze strijd winnen.” Ik hoor het geluid van strijdgekletter aanzwellen. Ik zet me schrap. Het zijn momenten waarop mijn trieste plicht enkel uit volstrekte eerlijkheid bestaat.

Strijd

Er wordt bij de behandeling van kanker vaak over ‘strijd’ en ‘vechten’ gesproken. Maar om een strijd te kunnen aangaan, moet je invloed hebben op de uitkomsten ervan. Nog nooit ben ik iemand tegengekomen die van longkanker won door vaardiger of harder te strijden. Wel zie ik dat mensen de ziekte versloegen als blijkt dat de kanker te verwijderen is doordat een operatie of een combinatiebehandeling van chemo en radiotherapie mogelijk is. Van kanker winnen is een kwestie van geluk hebben. De uitkomst van een behandeling staat in de sterren geschreven.

Is de term strijd dan onterecht? Ik denk van niet. Maar de echte strijd die patiënten tegen uitgezaaide kanker leveren, is van een totaal andere orde dan men doorgaans denkt. Het is een strijd tegen de bijwerkingen van de behandeling. Een worsteling om misschien juist níét een volgende chemotherapie in te gaan. Een bloedig duel tegen depressiviteit en angst. Een gevecht tegen verlies van waardigheid. Het is bovenal een strijd om ondanks alle tegenslag hoop te houden.

Opgeven is geen optie

Want hoop staat centraal. Aanvankelijk richt hoop zich op overleving, maar vaak verandert dat als blijkt dat genezing niet mogelijk is, of als de ziekte voortschrijdt. Men hoopt dan vooral een goede partner, nakomeling of ouder te blijven, of tot het eind te kunnen genieten van de mooie dingen die het leven biedt. Zaken die voor de meeste gezonde mensen vanzelfsprekend zijn, maar waarvan de waarde pas echt duidelijk wordt als ervoor gevochten moet worden.

Opgeven is geen optie. Het is een betwiste zin van de fondsenwerving, maar ik ben het ermee eens. Het is geen optie om niet te vechten voor waardigheid, voor kwaliteit van leven en sterven.

Kwaliteit van leven

“Ik ga dit winnen”, herhaalt ze zacht. “Ik wil dat een behandeling gestart wordt. Chemotherapie. Wellicht immunotherapie. Alles ten dienste van het verminderen van mijn klachten. Maar ik verkies in alles…” Ze valt even stil, waardoor de woorden nog meer in betekenis winnen. “In alles kies ik kwaliteit boven tijd.”

Haar oogopslag verandert. De vastberadenheid maakt plaats voor twijfel. Haar wens wordt nu deels een verzoek. “Als de kwaliteit van mijn leven vervliegt, als ik dat voel gebeuren, dan zal ik dat eerlijk vertellen. Ik verlang daarbij dat u op uw beurt eerlijk bent als u denkt dat mijn levenskwaliteit in het geding zal komen.”

Weer voel ik haar strijdwoede. Weer hoor ik de klinkende zwaarden en zie ik het gebries van paarden in de voorste linies. Ergens in de voorhoede sta ik in oorlogstenue naast haar. Op het slagveld zal ik alles doen – of juist nalaten – om de kwaliteit van haar leven te bewaken.

Als maanden later de overlijdenskaart op mijn bureau ligt, herlees ik de zin diverse malen: ‘Zij verloor van een oneerlijke ziekte.’ Ik ben het er niet mee eens dat ze verloren heeft, integendeel. Ze heeft ronduit gewonnen, doordat zij erop toezag dat haar waardigheid op elk moment behouden bleef.

‘Op deze ogenschijnlijk gewone avond danst ze voor de laatste keer, en het is fenomenaal’Lees ook