Sander de Hosson is longarts en zet zich tevens in voor ‘de best mogelijke palliatieve zorg’. Op LINDA.nl deelt hij zijn meest ontroerende en heftige verhalen.
“De hoogbejaarde echtgenoten liggen lepeltje-lepeltje, zij slaapt, hij sterft – dicht tegen elkaar aan. Een moment van onmetelijke waarde in de laatste uren van een mensenleven.”
Een paar jaar geleden schonk het goede doelenfonds Roparun honderd koppelbedden aan Vegro. Die organisatie heeft er jarenlang voor gezorgd dat mensen door het hele land in de laatste fase van hun leven met hun partners tegen een habbekrats gebruik konden maken van een koppelbed, ook in de thuissituatie.
Een fantastische gift aan de maatschappij van beide partijen. Echter, begrijpelijkerwijs, kan Vegro de kosten die hiermee gepaard gaan niet tot het einde der tijden blijven dekken. Er moet wat veranderen. Een logische stap zou zijn om dit bed binnen de aanvullende verzekering op te nemen. Met een zorgverzekeraar bewandel ik de laatste maanden het pad om te kijken of dit mogelijk kan worden. En het is van groot belang dat dit lukt, want anders wordt het best wel onbetaalbaar om dit bed in te zetten.
Een statement: het koppelbed heeft een ongekende waarde voor mensen die gaan sterven. Ik heb er al veel ervaringen mee, maar de eerste keer dat ik de impact hiervan in de stervensfase zag, was al in 2018. Mijn ziekenhuis had toen net een koppelbed ontvangen, en binnen een week konden we het al daadwerkelijk inzetten.
Naar mijn bescheiden mening is het koppelbed de uitvinding van de eeuw. Het bed bestaat uit een speciaal door een meubelmaker vervaardigd frame met een matras, dat naadloos aansluit op bijvoorbeeld een ziekenhuisbed of een bed in de thuissituatie. Voorheen was het alleen mogelijk om met veel improvisatie en geknutsel een tweepersoonsbed te maken, waarbij een oncomfortabele situatie ontstond waarin partners soms slapend in de diepe plooien tussen de matrassen terechtkwamen. Die tijden zijn gelukkig voorbij.
Met het koppelbed kunnen mensen in de laatste fase van hun leven letterlijk elkaars warmte voelen. Geliefden kunnen intiem samen zijn, kinderen kunnen bij hun ouders liggen, of ouders bij hun stervend kind.
De eerste keer dat ik dit bed ingezet zag worden, was bij een benauwde man op de hartafdeling. Eerder die dag vroeg de cardioloog mij om bij een man van in de tachtig te komen, die kampte met hartfalen. Hij was opgenomen in het ziekenhuis om hem te ‘ontwateren’, maar ondanks alle medicatie via een infuus om het plassen te bevorderen, was er nauwelijks effect. Hij verloor niets van het vocht dat zich in en rond zijn longen had opgehoopt, waardoor hij continu last had van benauwdheid. De cardioloog had al morfine gegeven en besloten om de verdere behandeling te staken.
Als ik de afdeling oploop, zie ik dat de man op een eenpersoonskamer ligt, in een hoek van de verpleegafdeling. Hij vertelt me dat het de laatste uren echt niet meer gaat, dat hij steeds benauwd is en weliswaar baat heeft bij de morfine, maar toch het gevoel houdt dat zijn lichaam een marathon loopt, terwijl hij niets anders kan dan stil in bed liggen. We bespreken de mogelijkheid van een morfinepomp om de benauwdheid continu te remmen, en hij stemt zonder nadenken in, net als zijn vrouw die naast hem zit.
Ik had haar gezichtsuitdrukking niet direct opgemerkt, maar als haar gezicht ontspant door het nieuws dat we nu medicijnen zullen starten die de benauwdheid krachtig remmen, zie ik ineens de diepe, donkergekleurde wallen onder haar ogen. Het is een weerslag van de zorgen die ze de afgelopen dagen, en misschien wel weken, over haar man heeft gehad. “Godzijdank”, brengt ze uit.
Ik bespreek wat ik verwacht dat er de komende uren en dagen zal gebeuren: we zullen de stervensfase ingaan, hij zal minder benauwd worden, wegzakken, maar ook af en toe wakker zijn. Als de benauwdheid onvoldoende wordt geremd, kunnen we ook met palliatieve sedatie beginnen, maar dat zal pas gebeuren als we met de rug tegen de muur staan, want het nadeel van sedatie is dat elke vorm van communicatie zal wegvallen.
“Allemaal prima”, zegt de vrouw. “Maar, dokter, ik wil zo graag bij hem blijven, ook vannacht.” De verpleegkundige stelt direct een stretcher voor. Al jaren zie ik mensen op een weinig comfortabele stretcher slapen. Het idee dat deze vrouw, ver in de tachtig, op zo’n bed zou liggen, vind ik vreselijk. En het hoeft niet meer. Ik ruik een gouden kans: “We kunnen ons koppelbed gaan inzetten”, zeg ik tegen de verpleegkundige, die ondanks dat ze het concept nauwelijks kent meteen in actie komt.
En zo geschiedt en het is fantastisch. Binnen een half uur staat het koppelbed klaar. Het is een hoop geduw en getrek om het bed in de kleine kamer op te stellen, maar het betaalt zich allemaal uit. De vrouw, ver in de tachtig heeft even haar nachtjapon opgehaald en ik moet lachen als ik deze ouderwetse kleding zie.
Het beeld dat de verpleegkundige beschrijft, is adembenemend: de hoogbejaarde echtgenoten liggen lepeltje-lepeltje, zij slaapt, hij sterft – dicht tegen elkaar aan. Dit is ware intimiteit, een moment van onmetelijke waarde in de laatste uren van een mensenleven. Hoeveel troost moet het bieden om je stervende partner nog te kunnen voelen, ruiken, en vasthouden? Wat voor vrede brengt het, om het hart van je geliefde tegen je eigen borst te voelen kloppen in die laatste momenten?
Dit zijn geen details, dit zijn essentiële onderdelen van een waardige, humane stervensfase. Beste zorgverzekeraars, beste iedereen die goede zorg in de laatste levensfase belangrijk vindt: laten we ervoor zorgen dat het koppelbed voor iedereen beschikbaar blijft, ook thuis.
Het is een investering in menselijkheid, een investering in waardigheid. Laten we gezamenlijk zorgen dat dit bed tegen een betaalbare prijs beschikbaar blijft, zodat iedereen die dat wenst, in warmte en nabijheid kan sterven. Het is van levensbelang.
'Waken naast het bed van een geliefde kan prachtig zijn, maar ik zie ook andere emoties'
Sander de Hosson (46) is longarts en oprichter van het platform Carend, dat zich inzet voor en voorlichting geeft over de best mogelijke palliatieve zorg.
Onlangs verscheen zijn boek Leven toevoegen aan de dagen, dat hij schreef met journalist Els Quaegebeur.
