Ik slenter langs enorme video-installaties in een museum in Istanbul. Ik ben onder de indruk van de collectie, maar wat vooral mijn aandacht trekt zijn twee tienermeisjes in een zwarte chador, die het gehele lichaam en hoofd bedekt, en alleen het gezicht vrijlaat. Het contrast tussen hun traditionele voorkomen en die moderne, provocerende kunst verrast me. Maar natuurlijk, denk ik dan, ook volledig gesluierde meisjes kunnen moderne kunst waarderen.
'Welke vooroordelen schuilen er achter de sluier?'
Ik baal van die gedachte, en besef dat ik – ondanks mijn reiservaring in islamitische landen – toch te veel ben beïnvloed door de westerse weergave van gesluierde vrouwen. We kennen dat beeld allemaal, van oudere dames met een hoofddoek, die nors of juist schichtig met volle boodschappentassen door een winkelcentrum lopen. Die blikken suggereren dat gesluierde vrouwen slecht zijn geïntegreerd en buiten de maatschappij staan.
Deze vooroordelen worden op boeiende wijze ontleed in de tweedelige podcast ‘Moslima’, van fotograaf Cigdem Yuksel en radiomaker Maartje Duin. Hoe houden redacties deze stereotypen in stand, via de foto’s die ze selecteren en publiceren? „Wat zien we niet?”, vraagt Yuksel zich af. „Als een krantenlezer al twintig jaar dit soort beelden ziet, wat denkt-ie dan wel niet van een gesluierde vrouw die in zijn buurt over straat loopt?”
Het dragen van een hoofddoek is iets persoonlijks. Elke moslima heeft daar andere beweegredenen voor en uit zich op een andere manier. Er zijn immers vele variaties in de beleving van geloof, cultuur en het samenspel van die twee. Gelukkig kan iedereen in Nederland zich kleden zoals zij wil. Maar de hoofddoek is in de westerse wereld ook een publiek symbool geworden, van vrouwen die zouden worden onderdrukt.
Dat is een beeld waar Yuksel en veel andere vrouwen met een islamitische achtergrond zich niet in herkennen. Zij denken aan hun sterke moeders en oma’s, die vroeger gesluierd stonden te demonstreren. Hierbij staat wel de eigen, vrije keuze centraal. Jonge moslima’s in het Westen maken meestal ook zelf de beslissing om een hoofddoek te dragen. Voor hen is het een symbool van kracht, niet van onderdrukking.
Maar in Iran, waar zeer strikte kledingvoorschriften worden gehanteerd, is de hijab juist onderdeel van hevige repressie. Zo zijn er duizenden voertuigen in beslag genomen van vrouwen die niet genoeg bedekt waren – in hun eigen auto. Op 12 juli, tijdens de zogeheten National Day of Hijab and Chastity, besloten vrouwen daarom publiekelijk hun hijab af te doen, ook al riskeren ze met dit protest een jarenlange gevangenisstraf.
De hijab heeft in iedere politieke en maatschappelijke context dus een andere lading. In het Westen dragen moslima’s een hoofddoek om hun geloof te uiten, terwijl de islam hier geregeld onder vuur ligt en hijabs zelfs van hoofden worden getrokken. In Iran en ook Afghanistan woedt juist een strijd om ongesluierd door het leven te kunnen gaan. Zo blijft de hoofddoek een symbool van een veel grotere strijd.
'En wéér zijn homomannen de zondebokken van een onbekend virus'
