Eén op de tien moeders heeft weleens spijt van het moederschap, blijkt uit onderzoek van LINDA. in 2020. Regisseur Milou Gevers (32) hoopt met haar VPRO-documentaire Spijtmoeders het grote taboe dat hier op rust te doorbreken.
In de documentaire vertellen drie vrouwen, die achteraf liever geen moeder hadden willen zijn, (anoniem) hun verhaal.
Wanneer Gevers in verwachting is van haar eerste kind, wil ze zich zo goed mogelijk voorbereiden op het moederschap. “Ik was zelf heel erg op zoek naar een realistisch beeld van het moederschap. Ik wilde alle mooie verhalen horen, maar ook alle negatieve”, begint Gevers. Tijdens haar zwangerschap leest ze het boek Regretting Motherhood van Orna Donath, wat uiteindelijk als inspiratie dient voor haar documentaire. “Het boek gaat over moeders die, als ze de tijd konden terugdraaien, liever geen kinderen hadden gehad. Dat betekent absoluut niet dat ze niet van hun kinderen houden of hen weg zouden wensen, maar dat ze spijt hebben van die moederrol en alles wat het met zich mee brengt.”
Tijdens de documentaire zijn de vrouwen aan het woord als poppen, waar Gevers heel bewust voor kiest. “Uit het feit dat ik ze als poppen in beeld heb moeten brengen, kun je al afleiden hoe gevoelig dit ligt”, vertelt ze. “Vaak in documentaires worden mensen onherkenbaar gemaakt doordat ze geblurd worden, of dat je alleen een silhouet ziet. Ik vond dat heel erg taboe bevestigend, vandaar mijn keuze om ze wel een gezicht te geven. Zo kunnen mensen de verhalen en emoties projecteren op een gezicht”, legt Gevers uit. “Daarnaast hoop ik dat het gezien wordt als meer dan alleen drie individuele verhalen, doordat het poppen zijn. Dat het iets zegt over hoe we moederschap nog steeds zien in Nederland en dat dit de verhalen van veel meer vrouwen zijn.”
Eén van de poppen uit de documentaire:
Het maken van deze documentaire is voor Gevers een manier om dit onderwerp bespreekbaar te maken. Dat het zo’n zwaar beladen onderwerp is, was voor haar een grote uitdaging. “Ik weet hoe mensen denken over moeders met spijtgevoelens en hoe heftig daarop gereageerd wordt. Het is best heftig om iets te maken waarvan je weet dat je dit soort reacties krijgt. Je wil natuurlijk hun verhalen vertellen, maar tegelijkertijd wil je ze niet voor de leeuwen gooien.”
Daarom vindt Gevers het heel belangrijk dat de verhalen echt genuanceerd zijn. “Bijvoorbeeld de nuance dat ze hun bestaande kinderen absoluut niet weg zouden wensen. Dat is heel belangrijk. Spijt is nooit één ding, het is een optelsom.” Dat probeert ze over te brengen in de film. “Ik wil alle verschillende aspecten die optellen tot dit gevoel duidelijk laten zien, zodat het niet zo makkelijk plat kan worden geslagen. Veel moeders die niet van het moederschap genieten, schamen zich daarvoor. Waarbij de meeste mensen denken: ‘ze moeten gewoon de lat lager leggen voor zichzelf als moeder’. Enerzijds is het aan het individu om milder voor zichzelf te zijn, maar anderzijds kun je je afvragen hoe het komt dat ze met z’n allen zo’n beeld schetsen van hoe het moederschap eruit zou moeten zien. Dat hebben zij natuurlijk niet zelf bedacht. Dat wordt ze opgelegd.”
Pauline (49) heeft spijt van moederschap: 'Bij het legenestsyndroom kan ik me níéts voorstellen'
Volgens Gevers is dat een van de grootste problemen. De verwachtingen en het beeld dat mensen hebben van hoe een moeder zou moeten zijn. “Er heerst een beeld dat moeders vanuit hun intuïtie en de natuur beter voor kinderen kunnen zorgen dan vaders. Die rolpatronen dragen we over van generatie op generatie. Er is een compleet andere standaard voor wat een goede moeder is en een goede vader. Er is veel meer identiteitsverlies bij moeders, omdat het minder vanzelfsprekend is dat je je eigen ding kunt blijven doen.” Zo lukt het maar één op de tien stellen om de zorgtaken eerlijk te verdelen, blijkt uit cijfers van het CBS,
Gevers is zelf ook moeder van een dochter van twee jaar oud. Hoewel zij zelf geen spijt heeft van het moederschap, heeft ze enorm veel geleerd van het maken van deze film. “Ik ben me veel bewuster geworden in welke kleine dingen het allemaal zit. In de kraamweek werd mijn partner geapplaudisseerd toen hij een luier om kon doen. Terwijl ik dat ook nog nooit had gedaan, maar van mij wordt blijkbaar verwacht dat ik dat in één keer kan vanuit een soort instinct.”
Gevers benoemt hoe anders de ervaring van het moederschap voor elke moeder kan zijn: “Hoe je het moederschap ervaart en hoe leuk je het vindt, is allemaal afhankelijk van jouw maatschappelijke positie en privileges. Als je een groot vangnet hebt, scheelt dat heel veel. Wat het moederschap denk ik ook leuk maakt voor veel vrouwen, is dat je af en toe even géén moeder kunt zijn. Dat je ook iets van jezelf kunt behouden.”
Betaalbare kinderopvang, de mogelijkheid om af en toe een oppas te nemen of een omgeving als vangnet maakt dit mogelijk. “Moederen wordt in principe niet als werk gezien, dat doen we allemaal uit liefde en toewijding. Maar zodra we het uitbesteden is het wel werk, want de oppas of de kinderopvang moet er wel voor worden betaald. Het is dus overduidelijk gewoon arbeid, naast de liefde die er natuurlijk is voor de kinderen.”
Het feit dat moeders er nog steeds zo alleen voor staan, maakt veel indruk op Gevers. “Het ouderschap is een hele individuele aangelegenheid, tussen jouw vier muren. Ik vond het heel heftig om te beseffen dat het voor heel veel moeders zo eenzaam is, en dat we ons moederschap als een individuele taak beschouwen en niet als gedeelde verantwoordelijkheid als maatschappij.”
Veel mensen denken dat kinderen krijgen echt een keuze is. Gevers laat in de film zien dat dit niet altijd het geval is. “Door de film ben ik me extra bewust geworden van die druk om kinderen te krijgen en hoe sterk deze nog steeds is. Je hoort dan: ‘Als je geen kinderen krijgt, krijg je later spijt’. Als je het niet wil, wordt verwacht dat je daar een hele goede verklaring voor hebt. Moederschap is nog steeds de norm, terwijl je ook spijt kunt hebben van wél kinderen krijgen.”
Spijt van het moederschap: 'Voelt als een levenslange gevangenisstraf zonder kans op vrijlating'
Ook voor één van de moeders in de film is dit het geval. “Zij had geen intrinsieke kinderwens. Dan had je haar gegund dat ze geen kinderen had hoeven krijgen. Ik realiseer me nu meer dat het feit dat we anticonceptie hebben, niet betekent dat je helemaal vrij bent in de keuze om wel of geen moeder te worden. Vrouwen worden veel meer beïnvloed door de verwachtingen van hun omgeving en de norm van dat de meeste vrouwen uiteindelijk moeder worden.”
Gevers hoopt vooral dat andere moeders met spijtgevoelens herkenning kunnen vinden in haar film. “Ik hoop dat het ze de bevestiging kan geven dat als je spijt hebt, je geen slechte moeder of slecht mens bent. Deze spijtgevoelens zijn niet abnormaal. Veel meer ouders herkennen deze gevoelens, alleen fluctueren ze en zijn ze niet permanent. En ook dat is niet bespreekbaar. Ik denk dat je met spijt op zich kunt leren leven. Alleen de schaamte en de schuld die bovenop dat spijtgevoel komt, dat maakt het zo zwaar.”
Naast dat ze ‘spijtmoeders’ herkenning en steun wil bieden, wil ze jonge vrouwen die misschien twijfelen, laten zien dat het ook anders kan. “Het is een optie. Het hoeft niet. Als deze verhalen van realistisch ouderschap iemand veel angst aanjagen, dan kan het leven ook echt heel leuk zijn zonder het moederschap. Het is echt niet voor elke vrouw. Dat wil ik heel erg aan jonge vrouwen meegeven. Aan moeders die hier middenin zitten wil ik duidelijk maken dat als je dit soort gedachten hebt, je nog steeds een goede moeder kunt zijn.”
De documentaire ‘Spijtmoeders’ is donderdag 16 mei om 22.15 uur te zien op NPO 2 (VPRO) en daarna op 2Doc.nl en NPO Start.
Dit bericht op Instagram bekijken
Nia's roze wolk was ver te zoeken: 'Als ik alleen was, googelde ik op 'spijt van moederschap''
